inloggen

biografie: Koos Speenhoff

1869 - 1945

[Rotterdam 1969 – Den Haag 1945] 

Jacobus Hendrikus Speenhoff, dichter-zanger.  

Koos was de zoon van de vooraanstaande protestantse koopman Jacob Speenhoff en de katholieke Magdalena de Jager - een vrouw van eenvoudige afkomst. Hij groeide op in Krimpen aan de Lek.

Na een korte periode bij de marine, die hij vanwege een ongeval moest verlaten, trad de jonge Speenhoff bij zijn vader in dienst als vertegenwoordiger. Hoewel hij in die hoedanigheid Europa door kon reizen, verveelde het vak hem. In 1895 verruilde hij het kleine Krimpen aan de Lek voor het grote Rotterdam om daar het leven van een wereldburger te gaan leiden. Daar probeerde hij van zijn hobby - het schrijven van versjes en liedjes - zijn beroep te maken, wat aardig lukte. Midden in het eerste decennium van de twintigste eeuw was Speenhoff, dankzij de ongebruikelijke openhartigheid waarmee hij het volkse leven beschreef en de ongewone deftigheid waarmee hij zijn liedjes ten gehore bracht, een succesvol varrieté-artiest, die daarnaast ook bekendheid verwierf met het maken van illustraties onder andere in zijn eigen verzenbundels.  

Medio 1905 trouwde Speenhoff met Cesarina Prinz. De twee traden gezamenlijk op als de heer en mevrouw J.H. Speenhoff-Prinz. 

Hoewel het werk van Speenhoff in brede kring werd gewaardeerd waren er ook andere geluiden te horen. In sommige katholieke kringen werd schande gesproken van het 'zedeloze' karakter van Speenhoffs liedkunst. Men viel met over het gebruik van woorden als sloerie, billen en de uitdrukking stijf-vloeken. Het leverde diverse schandalen op die Speenhoff tot idool van het vooruitstrevende volksdeel maakten. 

Begin 1915 gaf kunstminnend Nederland acte-de-présence bij Speenhoffs koperen artiestenjubileum. De bloemenhulde die Speenhoff bij die gelegenheid werd gebracht, brak alle records en in het bijbehorende gedenkboek staken literaire coryfeeën als Herman Heijermans, Willem Kloos en Henriëtte Roland Holst de loftrompet over de jubilaris. 

Eind 1915 veroorzaakte hij de nodige verwarring doordat hij, als reactie op kritiek uit katholieke hoek, vertelde dat hij zelf gelovig katholiek was. Speenhoff zei zich te schamen voor zijn vroegere werk. Hij kuiste zijn oude teksten. De billen werden beentjes en andere onzedelijk geachte versregels werden vervangen door minder aanstoot gevende varianten. 

Vanaf die ommekeer werd hij  voor velen het mikpunt van spot. In de loop der jaren ontwikkelde hij zich tot een verbitterde conservatief die regelmatig klaagde over het gebrek aan serieuze erkenning voor zijn werk. 

In de jaren dertig deed Speenhoff een aantal ongelukkige uitspraken over joden. Tijdens de oorlogsjaren deed het gerucht de ronde dat Speenhoff lid van de NSB was geworden. De naam Speenhoff werd namelijk genoemd in het pro-Duitse radioprogramma ‘Het Zondagmiddagcabaret’ van Paulus de Ruiter, waaraan ook de befaamde tekstschrijver Jacques van Tol meewerkte. Het was echter niet Koos of Cesarina maar hun dochter Ceesje Speenhoff die in het programma optrad. Koos Speenhoff heeft zich altijd van de politieke activiteiten van zijn dochter gedistantiëerd. 

Vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog was Speenhoff een van de doden die vallen bij het bombardement op het Haagse Bezuidenhout. Hij werd onder geringe belangstelling begraven op Crooswijk te Rotterdam. Zijn vrouw raakte bij het bombardement gewond en overleed een jaar later.


Inzendingen van deze schrijver

34 resultaten.Meer van deze schrijver...