bergafwaarts

"Wanneer eens geen vreemde woorden tot hun beschikking staan, dan weten zij uit stoffige folianten altijd nog wel een paar verouderde termen op te diepen, waarmee zij hun hoorders kunnen imponeren".
- Erasmus -

Pé Dant schrijft:

"Jan: Ik citeer, net zoals jij Leo Molenaar citeert, uit het werk van Erasmus. Niets meer en niets minder. Niet om de beste man als Jodenhater weg te zetten maar de lezer ook een andere kant te laten zien. Je zult denk ik niet beweren dat de citaten fout zijn. Jij vult vervolgens eeuwen later in hoe Erasmus die uitspraken bedoeld heeft omdat jij blijkbaar in de psyche van de man kunt kruipen. Misschien roept heldenverering zulke reacties op?"

Welnee Pé, ik lees gewoon zijn teksten - mét bijbehorende context... Bovendien kan iedereen die dat wil, zelf ervaren/lezen dat Erasmus een meester was in ironie en sarcasme... (zoals ik ook al eerder citeerde) Daarvoor hoef je niet in zijn psyche te duiken - als dat al zou kunnen want hij is al een tijdje niet meer onder ons. Mijn waardering van en kritiek op Erasmus heeft niets met psychologie te maken, maar alles met tekstverwerking.

En nee: er is bij mij in de verste verte géén sprake van HELDENVERERING. Brrr...
Ik waardeer slechts zijn GEDACHTEN OP SCHRIFT. En daar past heel goed in de wetenschap dat hij, zoals ik ook al eerder schreef, gewoon een mens was met alles wat menselijk is. Maar hij is en blijft een reus temidden van geestelijke dwergen.


Je citaten zijn idd niet onjuist. Maar zoals je zelf gelukkig constateert: Erasmus was géén Jodenhater. Hij had echter de onhebbelijkheid om zo nu en dan ongemeen fel uit te vallen en daarbij wel eens heel erg uit de bocht te vliegen. Zijn tijdgenoten Luther en Pfefferkorn daarentegen waren wel Jodenhaters - en dat in hoge mate.
Het "geestelijk testament" van Luther bijv. inspireerde Adolf Hitler tot diens Jodenhaat die uiteindelijk leidde tot de Holocaust. Wat dan weer niet wil zeggen dat je Luther als persoon daarvoor verantwoordelijk kan houden: wél voor dine Jodenhaat tijdens zijn leven. Maar de weerzinwekkende furieuze Jodenhaat Luther's geschriften inspireerde Hitler en dat bevestigt maar weer eens dat woorden er wel degelijk toe doen...

Luther's "geestelijk testament" verscheen in 1543 onder de naam "Over de Joden en hun leugens" ("Von den Jueden und iren Luegen), een vuig antisemitische verhandeling over de joden. Het bevat 7 maatregelen die volgens Luther tegen Joden genomen moesten worden:

- Synagogen en joodse scholen moesten afgebroken worden.
- Huizen van Joden moesten afgebroken worden. In plaats daarvan moest hun een simpel dak of een stal worden toegewezen.
- Joodse gebedenboeken moesten in beslag genomen worden.
- Rabbijnen en andere Joodse geletterden moest, op straffe van de dood, verboden worden christenen het Joodse geloof te leren.
- Sieraden en goud zouden Joden moeten inleveren.
- Joden zouden zich in het openbaar alleen mogen vertonen als zij als zodanig herkenbaar waren.
- Joden moesten gedwongen worden om daartoe aangewezen werk met hun handen te verrichten. (Geld)handel moest hen verboden worden.

Hitler heeft dit bijna 1 op 1 overgenomen en de uiterste consequentie getrokken...

Vriendelijke groet,

P.S. Erasmus wordt idd nog steeds gelezen en zijn gedachtegoed is nog steeds inspiratiebron voor ongekend velen.

Nou vooruit, Pé Dant, omdat je erom vraagt:

• Alle werken van Erasmus zijn te bekijken in de Erasmuszaal van de Bibliotheek Rotterdam, die namens de gemeente Rotterdam een van de grootste Erasmuscollecties ter wereld beheert: een unieke en oude verzameling met onder meer honderden boeken uit de 15de en 16de eeuw. Zo’n 90 werken zijn er in de eerste druk aanwezig.
Tot de collectie behoren 4 originele brieven in Erasmus' eigen hand. Ook zijn er bijzondere edities van zijn bekendste boek ‘Lof der Zotheid’ - vele vertalingen in alle mogelijke talen en vele geïllustreerde edities (onder meer van Frans Masereel). De bibliotheek heeft ook veel literatuur over Erasmus. Deze collectie is een onmisbaar instrument voor de lopende uitgave van de "Opera Omnia" van Erasmus, die vanaf 1969 onder auspiciën van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen wordt uitgegeven. De Bibliotheek Rotterdam heeft een website met als titel Schatkamers. Vele afbeeldingen uit boeken van Erasmus en portretten van Erasmus zelf zijn daar te zien en te downloaden. Vijftien boeken van Erasmus plus de uitgave van zijn verzamelde werk (1538-1540) zijn online beschikbaar.
• Tussen 2004 en 2020 zijn alle 3.141 bekende brieven van en aan Erasmus vertaald naar het Nederlands en Engels en in 22 delen uitgegeven door de Rotterdamse Uitgeverij Ad. Donker. Deze Nederlandstalige brievencollectie is ook opgenomen in de Biblioteca Apostolica Vaticana.
• In Rotterdam wordt sinds 2006 elk jaar op 28 oktober de geboortedag van de grote Humanist gevierd.
• Het uitbrengen van zijn bekende schrijfsel “Lof der zotheid” wordt elke 1ste dag van april in Rotterdam herdacht.
• Er is jaarlijks in Rotterdam op 11 juli (zijn sterfdatum) de “Nacht van Erasmus”.
• Om in zijn geboorteplaats de invloed van Erasmus in de huidige tijd blijvend te belichten werd in 2010 het “Comité Erasmus, Icoon van Rotterdam” opgericht.
• In 2016 is op het Grote Kerkplein in Rotterdam op de plaats van zijn geboortehuis het Erasmusmonument gerealiseerd. Het bestaat uit een vrijstaand object lijkt op een trapgevel. Een portret en teksten uit werken van de filosoof in het Latijn maken deel uit van de bekleding die geheel bestaat uit majolicategels.
• In 2004 eindigde Erasmus op de 5de plaats in de verkiezing van De grootste Nederlander.
• In de verkiezing voor De Grootste Belg in 2005 eindigde Erasmus op de 11de plaats.
• In 2005 werd Erasmus door lezers van het dagblad "Rijn en Gouwe" uitgeroepen tot Grootste Gouwenaar, omdat sommigen geloven dat Erasmus in Gouda is geboren.
• In 2008, lanceerde het “Huis van Erasmus” ter gelegenheid van de Wereldhumanismedag het project “Brieven aan Erasmus”. Voor dat project werden mensen uitgenodigd een brief aan Erasmus te sturen. In 2011 werden de brieven van bekende en minder of onbekende Nederlanders en Vlamingen, onder wie hoogleraren, filosofen, journalisten, politici, leerkrachten, gebundeld in het boekje “In gesprek met Erasmus. Over humanisme, opvoeding en geweldloosheid”. [Mijn brief staat er ook in.]
• In 2009 werd Erasmus door bezoekers van de website van Gemeentearchief Rotterdam voor een jaar uitgeroepen tot Grootste Rotterdammer.
• Talloze instellingen en bouwwerken ontlenen hun naam aan Erasmus, echt niet alleen de Erasmusbrug, maar bijv. ook de Erasmus Universiteit in Rotterdam, het Erasmushuis in Rotterdam [op 19 november 2021 nog aangevallen door hooligans en baudetisten tijdens de vreselijke rellen die dag], de stichting “Huis van Erasmus” in Rotterdam…
• In 2016 werd door Gouda het “Erasmusjaar” uitgeroepen, omdat het toen 500 jaar geleden was dat het werk “Novum Instrumentum” verscheen. Voor de Sint Janskerk werd ter gelegenheid hiervan door Marc Mulders een nieuw glasraam ontworpen met als thema de “Vrijheid van het geweten anno 2016”.
• De Erasmusprijs voor een belangrijke bijdrage aan Europese cultuur, samenleving of wetenschap wordt sinds 1958 door de Stichting Praemium Erasmianum uitgereikt en heeft als motto een citaat van Erasmus: “De talenten van begaafde mensen zijn verschillend, en ieder tijdperk heeft zijn eigen karakter. Laat ieder tonen waartoe hij in staat is en laat niemand jaloers zijn op een ander die op zijn manier en naar zijn vermogen probeert iets bij te dragen aan het onderricht van allen. (Erasmus aan Jean de Carondelet, gedateerd Bazel, 5 januari 1523)
• Het “Erasmus Center for Early Modern Studies” is een gezamenlijk initiatief van de openbare Bibliotheek Rotterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat een brug wil slaan tussen burger en wetenschap, tussen geschiedenis en actualiteit, tussen Erasmus, zijn boeken en zijn lezers.
• In Den Haag zetelt het “Conseil international pour l’édition des œuvres complètes d’Erasme’’
• Zijn boekje “Lof der zotheid”, dat hij in het Latijn schreef, is heel vaak vertaald. Natuurlijk in het Nederlands, Engels, Frans en Duits, maar ook in bijvoorbeeld in het Fries, Spaans, Russisch, Grieks, Hebreeuws en Esperanto. Het wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke werken van de Westerse beschaving.
• Enz.

Bruggenbouwer

Ach waar is die Erasmus nou gebleven
Leeft hij nog wel in deze tijden voort
Wordt hij nog steeds gelezen of gehoord
Of zijn gedachtegoed nog doorgegeven

Ik rijd eroverheen en weer terug
Bedankt man voor het bouwen van die brug

@Pé Dant:
Oké, daar neem ik dan genoegen mee. Maar heldenverering, dat gaat mij persoonlijk net iets te ver. Na 4 eeuwen en zoveel generaties verder hoeven we ons niet te schamen voor de rol die de grote geesten uit de Lage Landen tijdens de grote hervormingen en het ontwakenende humanisme in Europa hebben gespeeld. De denkbeelden in hun woorden en de ideeën in hun geschriften vormen hun nalatenschap.
Zijn wij Erasmianen? Dat hangt ervan af in hoeverre je bereid bent je met zijn opvattingen te identificeren. Zie de uiteenzetting van Jan.
Zijn wij heldenvereerders van Erasmus? Nee, want het gaat om zijn gedachtengoed waar generaties na hem op hebben voortgeborduurd.

@Christiene:
In principe heb je gelijk, er is overal wel kaf onder het koren. Maar ik zou je toch wel aanraden om iets minder te generaliseren. Het is soms inderdaad stuitend om te zien dat (universitair geschoolde) mensen die aan de touwtjes trekken en aan de knoppen zitten, ook in de Tweede Kamer (behalve Liane den Haan, met d'r Haagse Hogeschool) te lamlendig zijn om in te grijpen wanneer dat nodig is. Zelfs het OMT is daar een goed voorbeeld van. Maar soms zul je als een Jaap van Dissel bv. moeten opboksen tegen de bierkaai van Mark en Hugo. Wat je opmerkingen over het gif in de naoorlogse generaties oud-NSB'ers betreft past ook enige nuancering. Er zijn allerlei waandenkbeelden in omloop, niet in de laatste plaats dankzij sociale media. Helaas! Maar om dat allemaal op één grote donkerbruine neonazi-hoop te gooien...

Maxim: Irritant? Vraag maar aan Jan waar die citaten vandaan komen. Die weet het wel gezien zijn reactie.

Jan: Ik citeer, net zoals jij Leo Molenaar citeert, uit het werk van Erasmus. Niets meer en niets minder. Niet om de beste man als Jodenhater weg te zetten maar de lezer ook een andere kant te laten zien. Je zult denk ik niet beweren dat de citaten fout zijn. Jij vult vervolgens eeuwen later in hoe Erasmus die uitspraken bedoeld heeft omdat jij blijkbaar in de psyché van de man kunt kruipen. Misschien roept heldenverering zulke reacties op?

@Jan: dank!
Wat Karel de Grote betreft, dat was me bekend, ook dat zijn belangrijkste 'paltsen' zich in het Rijnlandse bevonden.
Ik doelde meer op het feit dat het juist het land is waar het - met 'dank' aan o.m. A.H. - helemaal mis ging, en waar het nu weer dreigt mis te gaan met de ratten van de AfD, die hun kans schoon zien. Overigens met in hun kielzog de Ossies, na de moeizame hereniging en alles wat daarna kwam...

@Christiene:
Prima gezegd! Een titel garandeert niks. Erasmus wordt bovendien, voorzover mij bekend, nergens meer aangeboden als verplichte tentamenstof filosofie.

@Peer Dante:
Een uiterst irritant tegengeluid dat ik niet kan plaatsen. Wellicht kun je ons exact informeren waar je deze citaten vandaan hebt? Dat helpt de neutrale kijker wat beter, lijkt me.

Nog even over mijn held Erasmus.

Ik citeer:
"Erasmus groeide op en leefde in een sterk antisemitische wereld en tijd. Toch heeft hij een visie ontwikkeld op een fatsoenlijke omgang met verschillen in de samenleving, op eerbiediging van elkaars geloof, op het naast en met elkaar leven van ongelovigen, christenen, joden en islamieten. Hoewel hij zich in zijn officiële publicaties niet antisemitisch uitlaat, is in zijn ‘spontane’ brieven hier en daar sprake van een vulgair antisemitisme, vaak een ondoordacht gevolg van zijn katholieke opvoeding, en soms als kortstondige uitbarsting van doodsangst. In andere brieven kritiseert hij zijn eigen grofheden.
Nergens roept hij op tot vervolging van Joden, confiscatie of verbranding van hun boeken, of tot gedwongen doop van niet-christenen of andere dwangmaatregelen. Integendeel, hij schetst een samenleving van mensen die van elkaar verschillen, van welke aard die verschillen ook zijn, en die toch vreedzaam is. Daarmee legde hij de grondslag van een wezenlijk kenmerk van de latere Republiek der Nederlanden."
(Leo Molenaar, Erasmus deskundige)

De tot het christendom bekeerde Jood Pfefferkorn een weerzinwekkende antisemiet; hij pleitte bijv. voor het verbranden van álle Joodse boeken in héél Europa....

Nog een ander interessant artikel:
“Met Erasmus zit je in Nederland altijd goed. Ereprijzen, bruggen en universiteiten kun je naar hem noemen zonder iemand voor het hoofd te stoten. Erasmus is de enige humanist van Europees formaat die ons landje heeft voortgebracht, daar is niets bedreigends aan. Sinds korte tijd beweren boze tongen anders. ‘Het is een vuile antisemiet.’
Natuurlijk leest uiteindelijk bijna niemand Erasmus; bij De Slegte liggen op dit moment vertalingen van zijn belangrijkste werken in de ramsj. Daarin komt Desiderius Erasmus naar voren als een man van matiging en ironie: een echte Hollander.
Sinds enige tijd wordt geprobeerd hem van zijn voetstuk te stoten: Erasmus zou een vuile antisemiet zijn, nog erger dan Luther. Maar wat is daarvan waar? Niet meer dan dat Erasmus zich als man van zijn christelijke tijd een paar keer hatelijk over joden uitlaat, in zijn werk dat vele duizenden bladzijden omvat.
De moderne mens fronst bij dat soort opmerkingen de wenkbrauwen, maar zulke terloopse hatelijkheden zijn tot de Shoah te vinden bij de meest gerespecteerde schrijvers. Onze woordenschat draagt nog steeds de sporen van de algemene vooroordelen: jodenstreek, jodenfooi, jodenkerk, jodenman. Deze woorden durft niemand meer in de mond te nemen. En aarzeling overvalt je bij de aankoop van ‘jodenkoeken’.
Wat bij Erasmus, en ook bij Voltaire, volkomen ontbreekt, is het rassendenken. Geen wonder, want dat is het product van het vulgair sociaal Darwinisme. Daarvoor wordt pas in 2de helft van de 19de eeuw de pseudowetenschappelijke term antisemitisme geschapen. Het getuigt van weinig historisch besef om iemand die 4 eeuwen tevoren leefde te betichten van rassenhaat tegen de joden.
Anders dan Luther is Erasmus ook nooit door de nazi’s gebruikt om de verdelging van de joden te legitimeren. Niet alleen was Luther veel feller en massiever in afkeer van joden, maar hij schreef zijn pamfletten ook in de volkstaal. Erasmus’ boodschap bereikte alleen de Latijn lezende elite.
In een reeks doordachte artikelen in “De Vrijdenker” veegde de Erasmuskenner Leo Molenaar de vloer aan met de lieden die om raadselachtige redenen opeens Erasmus als antisemiet willen neerzetten. Maar ja, de leugen is op het internet snel en de waarheid achterhaalt maar traag.”
(Bron: Human)

Veel van Erasmus' uitspraken waren ironisch, wat zelfs nu nog veel mensen ontgaat, zoals:
“Waarom wordt er toch zo veel krachtinspanning aangewend om de Joden gehaat te maken? Is er onder ons ook maar iemand te vinden die dit soort mensen al niet genoeg verwenst? Als het haten van Joden het kenmerk is van authentieke christenen, dan zijn wij allen uitstekende christenen.”
Erasmus bedoelde dit ironisch. De Rooms-katholieke kerk (waarvan hij altijd lid is gebleven, ondanks zijn uiterst felle strijd tegen misstanden binnen die kerk), was uiterst antisemitisch en Pfefferkorn en bijv. Luther bijv. waren ook notoire Jodenhaters en beweerden “waarachtige christenen” te zijn... Ironie is kennelijk moeilijk te begrijpen.

[“Jodenhaters” is een juister woord dan het eigenlijk foutieve “antisemieten” dat in de 19de eeuw is bedacht. Arabieren en Maltezen (!) zijn ook Semieten... “Semieten” immers is een taalkundige categorie en géén religieuze of volkenkundige.)

En dan het citaat “Wat te zeggen over hen die de verderfelijke en misdadige mens Mohammed de voorkeur geven boven Christus?”.
Erasmus constateert dat Mohammed een verderfelijk en misdadig mens was. Daar is geen speld tussen te krijgen. Dat hij dan als net-niet-meer-middeleeuwer en rooms-katholiek theoloog en priester voor Christus kiest, is niet echt verwonderlijk…

Kortom: ook Erasmus was net een mens: hij maakte óók fouten, ondanks zijn grote geleerdheid, menslievendheid en verdraagzaamheid. Maar hem een Jodenhater noemen zoals sommigen doen, is niet alleen feitelijk onjuist maar is in veel gevallen een kwestie van kwade trouw.

Poëtische groet,

@Maxim:

Mooie suggestie!

En idd: ook aan Karel de Grote kleven wat onaangenaamheden. Zo liet hij na een gewonnen veldslag in 782 ca. 4.500 ontwapende Saksen naar de hemel of het Walhalla verhuizen, al naar gelang hun geloof. Ter nuancering: de Saksen, die in grote getale weigerden zich te laten dopen, hadden daarvoor ook Franken de hartslag ontnomen. Over en weer dus... Het was gewoon een vrolijke tijd toen!

Een interessant boekje over Karel: Peter Rietbergen: "De kleine KAREL DE GROTE. Wegbereider van 'Europa'". Uitg. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2020

Ook enkele uitspraken van Erasmus de humanist:

“Er bestaat niets gevaarlijkers voor de onderwijzing van Christus dan deze meest verderfelijke pest, het Jodendom”.

“Waarom wordt er toch zo veel krachtinspanning aangewend om de Joden gehaat te maken? Is er onder ons ook maar iemand te vinden die dit soort mensen al niet genoeg verwenst? Als het haten van Joden het kenmerk is van authentieke christenen, dan zijn wij allen uitstekende christenen.”

Joden bekeerd tot het christendom waren al helemaal verdacht volgens Erasmus: Hij schreef dat men de christen geworden Jood Joseph Pfefferkorn beter in de doopvont had kunnen laten verzuipen. Als Jood vermomd kwam hij de vrede onder de christenen verstoren. “De schurk Pfefferkorn is meer dan een halve Jood. Als je hem opereert, springen er 600 Joden uit”.

Turken en moslims had ie het ook niet zo op. Een vredelievend Europa maar wel van vreemde smetten vrij. “Wat te zeggen over hen die de verderfelijke en misdadige mens Mohammed de voorkeur geven boven Christus?”

Complottheorieën? Baudetiaanse en Wilderiaanse wijsheden?

Was Erasmus een slecht mens? Ik denk het niet maar er is niets nieuws onder de zon!

Wees niet te naïef om te denken dat wie aan een universiteit heeft gestudeerd, ook een moreel kompas meekrijgt, of een versterkt geweten of enig invoelingsvermogen.
Ik vraag me al decennia af wat nu eigenlijk wordt aangeleerd op die universiteiten, aangezien naast die Nazi jongetjes, ook vele van de IS-terroristen en Taliban-fanatsen etc. aan universiteiten o.a. in Frankrijk, Engeland en....Nederland hebben gestudeerd.
En zie hoe gewelddadig en machtswellustig al die ontgroeningsrituelen op die universiteiten verlopen, waar kennelijk de directie en personeel van universiteiten zelf enorm trots op zijn. Dan kun je je afvragen in welke richting de breincellen op dat type instituten worden gemasseerd en vooral met welk doel....
Weet dat het gedachtengoed van de Nazi's en NSB niet verdween na de oorlog. Dat spul kreeg allemaal nazaten en vergiftigden die met hun gedachtengoed. En ook die kregen weer nazaten en nu zijn wij opgescheept met drie generaties gif...!
En vergis je niet in sommige andere kabinetsleden, dan alleen die onhandige Baudet.
De taal die men spreekt vertelt je een hoop als je echt goed gaat luisteren.

Het zou inderdaad niet mogen wat daar bij onze oosterburen gebeurt.
En ik denk dat de Karel de Groteprijs (vanuit de Dom in Aachen) ook maar eens tegen het licht gehouden mag worden...

Kleine suggestie nog Jan, mbt regels 2, 3 en 5:

Als neonazi's zelfs zijn naam verkrachten,
Fascisten zijn welsprekende gedachten

Ik walg - hun spreekrecht dient acuut ontzegd