biografie: Guido Gezelle
1830-1899
Guido Gezelle [Brugge 1830 – 1899]
Belgisch Nederlandstalig schrijver, een van de grote figuren van de moderne lyriek.
Opgegroeid als zoon van een tuinier droeg hij in zich de tegenstrijdige trekken van zijn opgeruimde vader en zijn introverte, hypergevoelige en godvruchtige moeder. In 1854 werd hij priester gewijd en benoemd tot leraar aan het klein-seminarie te Roeselare, waar hij de hoogste klassen had afgemaakt (1846–1849) en waar hij de droom had gekoesterd missionaris in Groot-Brittannië te worden. Als romanticus schiep hij als leraar een sfeer van religieus, poëtisch en Vlaams-nationaal idealisme om zich heen. Een aantal leerlingen legde hij vast voor het leven (Hugo Verriest, Eugeen van Oye, K. de Gheldere e.a.) en aan zijn optreden in het West-Vlaamse stadje Roeselare dankt de Vlaamse culturele wedergeboorte een van haar sterkste impulsen. Hij nam deel aan de neogotische beweging (J. Alberdingk Thijm) maar zijn poging een christelijke dichterschool tot stand te brengen, mislukte.
Des te interessanter is zijn eigen poëzie, die zich weldra van de gangbare opvattingen bevrijdde en haar karakteristieke klank vond: een spontaan en verfijnd, diep in de gewesttaal van West-Vlaanderen en in de volkse expressiemiddelen reikend spel van woord, ritme, rijm en beeld, vaak ook psychisch gespannen en bewogen in zijn uitingen van vriendschap, zondebesef en ontmoediging. De poëzie van deze jaren is gebundeld in Kerkhofblommen (1858), Vlaemsche dichtoefeningen (1858), XXXIII Kleengedichtjes (1860), Gedichten, gezangen en gebeden (1862).
Wegens de moeilijkheden die hij met zijn anti-conventionele opvattingen als leraar verwekte, werd Gezelle van Roeselare overgeplaatst naar Brugge, waar hij mededirecteur werd van een nieuw Engels College, dat korte tijd bestond (1860–1861), leraar in de wijsbegeerte en onderrector aan het Seminarium Anglo-Belgicum (1861–1865), en ten slotte onderpastoor in de St.-Walburgisparochie (1865–1872). Zijn dichterlijke productiviteit nam aanzienlijk af. Daarentegen ontwikkelde hij een grote bedrijvigheid op het gebied van de volks- en oudheidkunde, de geschiedenis, de taalkunde, als verteller in het door hem opgerichte geïllustreerde weekblad Rond den Heerd (1865–1871) en als gedreven politiek journalist in zijn behoudsgezinde, anti-liberale weekbladen 't Jaer 30 (1864–1870) en 't Jaer 70 (1870–1872). Ook de Brugse periode eindigde met een fiasco. In opspraak gebracht in politieke polemieken, financieel gecompromitteerd, uitgeput en op de rand van een burn-out ging hij in Kortrijk als kapelaan waarnemen.
Daar herstelde hij spoedig en vond de vroegere romanticus een harmonischer verhouding tot de wereld. In het voorjaar van 1873 hervatte hij zijn journalistieke activiteit in De Vryheid, waarna hij vooral aan de Gazette van Kortrijk medewerking verleende.
Rond 1877 was zijn lyriek in haar tweede bloei getreden. De hoogtepunten lagen in de jaren 1880–1883 en 1890–1897. Zij omvat de lijvige bundels Tijdkrans (1893), Rijmsnoer (1897) en Laatste verzen (1901). Een belangrijk deel bestaat uit natuurgedichten, die een hoogtepunt van de impressionistische poëzie uitmaken. Daarnaast komen zijn diepste religieuze gedichten en mijmeringen over leven, dood en eeuwigheid voor. De uitstorting van gevoelens heeft in deze tweede periode plaatsgemaakt voor lyrische constructies en bewuster dan voorheen instrumenteert en experimenteert deze poésie pure met het woord, waardoor zij sinds meer dan een halve eeuw tot de avant-garde behoort
Hij zette zijn taalkundig en volkskundig werk voort, o.a. in zijn eigen taalkundig tijdschrift Loquela (1881–1895), in zijn Duikalmanak(ken) (1885–1899) en in Biekorf (1890–). Hij publiceerde zijn meesterlijke vertaling van Longfellows Hiawatha (1886). Zijn aanzien steeg inmiddels in West-Vlaanderen, waar hij ‘Heer ende meester’ werd genoemd, en ook daarbuiten. In april 1899 keerde hij naar Brugge terug als rector van het aristocratische klooster van kanunnikessen, het English Convent. Hij overleed er in november.
Brugge heeft voor Gezelle een standbeeld opgericht (1930) en zijn geboortehuis is sinds 1926 ingericht als Gezellemuseum.
Inzendingen van deze schrijver
205 resultaten.Z O M M E R
poëzie
4.0 met 32 stemmen 
4.158 Als de appels bloeien,
- de schone maand! -
en 't gers, aan 't groeien,
de wegen baant,
de zoele winden
zie 'k geren gaan
en blommen vinden,
die openstaan.
Als, uit aan 't stromen,
half bloed, half melk,
zijn de appelbomen,
zo een, zo elk;
als weke...
RIJMRAM
poëzie
3.0 met 18 stemmen 4.306 Daar viel mij in ‘t gedacht entwat,
dat, al te onveerdig opgevat,
verloren liep; en, mondgemeens,
en zal ‘t noch ik, noch iemand eens
genieten.
Het deert mij danig! Ei! ‘t en doet:
en heel en is en al, voor goed,
dat ongedicht gedachtje, dat
was al te onveerdig opgevat,
te...
IK MISSE U
poëzie
4.0 met 56 stemmen 8.107 Aan enen afwezenden vriend
Ik misse u waar ik henenvaar
of waar ik henenkeer:
den morgenstond, de dagen rond
en de avonden nog meer!
Wanneer alleen ik tranen ween
't zij droevig het zij blij,
ik misse u, o ik misse u zo,
ik misse u neffens mij!
Zo mist, voorwaar, zijn...
Pasen, Pasen
poëzie
3.0 met 17 stemmen 1.276 Pasen, Pasen,
luide klinke
nu de slag van
lerke en vinke,
nu de stem van
mense en dier!
Pasen, Pasen,
wijd het vier,
wijd het licht en
pin de lampen,
laat de verse
wierook dampen:
Hallelujah,
't jok is af
van de dood en
van het graf!
Pasen, Pasen,...
Goevrijdag
poëzie
4.0 met 10 stemmen 2.579 's Goevrijdags ratel, rauwgetand,
dwersdoor de kerke relt,
terwijl het volk, stilzwijgende, om
de autaar neergeveld,
de God aanbidt, die Golgotha
zag sterven, naakt en bloot,
's goevrijdags, op de schandeboom,
de schandelijkste dood.
De ratel relt de kerke door,
noch koper nu noch...
BLOOTAKKER
poëzie
4.0 met 6 stemmen 2.215 Geen één blad op de bomen! Af
is alles; vóór de vlagen
gevallen onder voet en van
de winden weggevaagd,
het schilderschone aanschouwen, dat
het bonte najaar draagt:
noch wit en zijn, noch groene meer,
de scherpe dorenhagen.
‘k Zie heinde en verre, deur end deur
...
MIJN HERT IS ALS EEN BLOMGEWAS
poëzie
3.0 met 28 stemmen 3.077 Mijn hert is als een blomgewas,
dat, opgaande of toegeloken,
de stralen van de zonne vangt,
of kwijnt en pijnt en hangt gebroken!
Mijn hert gelijkt het jeugdig groen,
dat asemt in de dauw des morgens;
maar zwakt, des avonds, moe geleefd,
vol stof, vol weemoeds en vol zorgens!
Mijn hert...
Slaaplied
poëzie
3.0 met 27 stemmen 4.273 „Waait mij nu zoetjes, o zuchtende winde;
wiegt mij en douwt mij dat zuilende kind;
speelt om zijn wichtelijk aanzichtje en laat
Jesuken rusten; het slapen nu gaat.
Palmen, die roerende en wagende zijt,
stilt om mijn kindeke uw takken ’nen tijd;
engelkens zoetjes, ach, Jesuken...
'S AVONDS ZIE 'K DE STERREN GEREN
poëzie
3.0 met 19 stemmen 3.630 's Avonds zie 'k de sterren geren,
die daar zitten, hoge en fijn,
als ik, moe van ‘t lastig weren
onder 's arbeids leed en pijn,
ene oogslag naar omhoge
buiten 's werelds enden sla,
en mij eens de hemel toge
nog, aleer ik slapen ga.
Al de lieden rusten...
TE BRUGGE IN DE OUDE VADERSTAD
poëzie
3.0 met 22 stemmen 2.882 Te Brugge in de oude vaderstad
die eens vol rijke koopmans zat
maar die ‘t nu al ontbreekt
al buiten nog wat waalse draf
en franse dwepers ijdel kaf
dat niet als frans en spreekt
daar eertijds, - o wat bittre schand -
Heer Breydel heeft zijn bijl geplant
in menig waalse borst
die ‘t...
IN 'T RIET
poëzie
3.0 met 12 stemmen 4.703 Gedoken half, in ‘t riet,
half zichtbaar, deur de rieten,
aanschouwt de koeien mij,
die, vers uit hunne slieten
en vaste veters, nu
op vrije voeten gaan
en, gaande, ‘s morgens vroeg,
hun lange steerten slaan.
Omhoge heffen zij
hun hoofd en doen de...
NIEUWJAAR (1893)
poëzie
4.0 met 14 stemmen 4.037 Het jaar is uit-
en tenden geleefd:
van al zijne oude
ellenden en heeft
de last het ons ontgeven;
het nieuwjaar heeft,
van heden af aan,
voor elk ende een,
een schrede gedaan:
wie zal ‘t tot tenden leven?
Vlucht maar, vogels
poëzie
4.0 met 13 stemmen 3.445 Vlucht maar, vogels,
koud en deerlijk
is 't alomme
vlucht en vliedt,
voor de koude en
voor de mensen,
want de mens en
mint u niet.
Vlucht maar, of hij
zal u schieten,
met zijn roer, hij
droomt daarvan:
vlucht waar hij, met
al zijn wijsheid,
vlucht waar hij, niet
aan en...
De profundis
poëzie
4.0 met 14 stemmen 3.310 De profundis! klonk de bede,
De profundis! zuchtte 't huis,
't huis, en al die knielden mede,
in godvruchtig stemgedruis.
Uit de diepten roepe ik, Heere,
hoor, ik bidde u, naar mijn stem!
wil uwe oor te mijwaart keren,
die om bijstand biddend bem!
Sloeg gij al mijn zonden gade,...
O Here maak mijn herte sterk
poëzie
1.0 met 73 stemmen 3.208 o Here, maak mijn herte sterk
als staal, als steen, als kerkewerk;
opdat het, onder 't lijden
niet week en worde en weg en vloei;
voor 't menigvuldig mensgemoei
dat tegen mij komt strijden.
'k Heb dorst naar een- en veiligheid,
die al te lang te komen beidt,
'k en weet mij niet waar...
Pasen
poëzie
3.0 met 47 stemmen 4.350
Pasen, Pasen,
luide klinke
nu de slag van
lerke en vinke,
nu de stem van
mense en dier!
Pasen, Pasen,
wijdt het vier,
wijdt het licht en
pint de lampen,
laat de verse
wierook dampen:
Hallelujah,
‘t jok is af
van de dood en
van het graf!
Pasen,...
Het leven
poëzie
3.0 met 17 stemmen 5.515 Het leven is een krijgsbanier,
door goede en kwade dagen,
gescheurd, gevlekt, ontvallen schier,
kloekmoedig voorwaarts dragen.
Men tuimelt wel, en wonden krijgt
men dikwijls, dichte en diepe…
‘t en vlucht geen weerbaar man, die wijgt,
of hem de dood beliepe!
Het leven is… geen...
ABELEN
poëzie
3.0 met 15 stemmen 2.272
Versgevelde abelenbomen
liggen langs de grachten heen,
die de oude zandweg zomen,
hoofd en armen afgesneên.
Sterke stammen, kon dat wezen,
gij, die, op en in de grond,
met uw voeten vastgevezen,
vamen diep, ondelgbaar, stondt?
Gij, die 't zwaar geweld der...
De bladerloze bomen
poëzie
3.0 met 20 stemmen 4.844 De bladerloze bomen, on-
gedurig en verlegen,
staan vechtende in de voorjaarswind,
en weg- en weêrgeslegen;
ze buigen, dat de grond opheft
en dat hun wortelpezen,
hoe vaste ook en hoe verre en die-
pe zijwaards ingevezen,
begeven moeten. ’t Zoeft alom
en ’t zucht. De takken...
'K ZAL MIJ VAN TE DICHTEN ZWICHTEN
poëzie
3.0 met 16 stemmen 3.447 ‘k Zal mij van te dichten zwichten,
zo ‘t mijn hart niet wel en gaat:
wie kan rijpe bezen lezen
van een tak die droge staat?
Laat de lieve wonnenbronne,
laat het leutig zonnenvier,
laat de verse blommen kommen,
laat weerom de lente, alhier!
Dan ja, zal ‘k genezen wezen,
opstaan...
HET OUD JAAR IS GEKIST (01 01 1891)
poëzie
3.0 met 12 stemmen 2.991
Het oud jaar is gekist,
genageld en begraven;
en ‘t nieuwe, korts nadien,
kwam schielijk aan te draven.
Zo ‘t oude was, zo zal,
waarschijnlijk ‘t nieuwe zijn,
vervuld van koud en heet,
van liefkijkheid en pijn.
Een dingen wense ik u,
en mij en allen...
Heilige Maria die daar zijt
poëzie
3.0 met 10 stemmen 2.938 Heilige Maria die daar zijt
Moeder ende Maagd, van Kerst gewijd;
vrij van alle zonden en smetten,
wil op mij, uwe dienaar, letten,
ende mij helpen, wanneer ik sterve
dat ik des Hemels vreugden erve!
HET WINTERSPOOK
poëzie
3.0 met 9 stemmen 2.696 De deuren van de Oosten gaan,
nog nauwlijks, even open
en toe, gelijk, de laatste keer,
des vege wimpers doen,
die henengaat in ‘t eeuwige. Ach,
‘t is avond nog eer ‘t noen
kan worden! Is geen dageraad,
geen dag ons meer te hopen?
Gij ook, voor eeuwig, gaat gij,...
ALS DE ZIELE LUISTERT
poëzie
4.0 met 36 stemmen 6.506 Als de ziele luistert
spreekt het al een taal dat leeft,
't lijzigste gefluister
ook een taal en teken heeft:
blâren van de bomen
kouten met malkaar gezwind,
baren in de stromen
klappen luide en welgezind,
wind en wee en wolken,
wegelen van Gods heilige voet,
talen en vertolken
't...
Gepoeft, gepaft
poëzie
3.0 met 19 stemmen 3.587 Gepoeft, gepaft, ge'n hoort niet el,
met wappers en met wissen fel,
als smijten, slaan en buisen,
dat beide uwe oren ruisen,
op vodde en lap en vuil tapijt,
dat ‘t kuilt en wentelt wijd en zijd,
van ‘t stof! De greppen zweren
vervaarlijk, onder ‘t scheren
der...
ANTWOORDE AAN EEN VRIEND
poëzie
2.0 met 17 stemmen 3.823 Nooit en streelde er mijne wangen
traan zo dierbaar en zo lief
als die ik heb opgevangen
in de plooien van uw brief,
zoenend hem zo menigwerven
eer dat ik nog tenden was,
vrezende eerder hem te derven
hoe ik snel- en snelder las.
Ja, een kind dat blijve uw herte,
schoon al ‘t ander...
HEB MEELIJEN
poëzie
4.0 met 15 stemmen 3.463 Heb meelijen met de bomen, laat
de bast hun ongeschonden;
bewaar ze voor de nijdigheid
der kwade nagelwonden;
geen onbarmhartig mensenkind
ze dood en kwelle: geeft
de vrijheid aan des Scheppers hand,
die in hun lenden leeft.
Hoe schandelijk ontmaakselt en
...
WIE IS ALS GOD!
poëzie
3.0 met 18 stemmen 3.452 'Wie is als God!' zo wierd het woord,
in lang verleden tijden,
omtrent de troon van God, gehoord,
als Michaël ging strijden.
'Wie is als God!' Hij won de slag
en satans volk vernederd lag.
De vane omhoge! en immer voort,
die weerbaar is, gestreden!
'Wie is als God!'...
't Laatste
poëzie
3.0 met 12 stemmen 3.662 Aan de onbekende lezer
Hoe zoet is 't om te peinzen dat,
terwijl ik rust misschien,
Een ander, ver van hier, mij on-
bekend en nooit gezien,
U lezen kan mijn dichten, mijn
geliefde, en niet en weet
Van al de droeve fouten van
uw vader de poëet!
Hoe blij en is 't gedacht niet,...
Ik wense u
poëzie
3.0 met 37 stemmen 7.106 Ik wense u een jaar, dat zacht als zijde is ;
Ik wense u een jaar, dat blank en blijde is;
Ik wense u een jaar, dat ver van krank is,
Een deugdelijk jaar zo breed als ’t lang is;
Ik wense u een jaar, dat als ’t voorbij is,
Een zalig jaar voor u en mij is.
Meer van deze schrijver...
