biografie: Guido Gezelle
1830-1899
Guido Gezelle [Brugge 1830 – 1899]
Belgisch Nederlandstalig schrijver, een van de grote figuren van de moderne lyriek.
Opgegroeid als zoon van een tuinier droeg hij in zich de tegenstrijdige trekken van zijn opgeruimde vader en zijn introverte, hypergevoelige en godvruchtige moeder. In 1854 werd hij priester gewijd en benoemd tot leraar aan het klein-seminarie te Roeselare, waar hij de hoogste klassen had afgemaakt (1846–1849) en waar hij de droom had gekoesterd missionaris in Groot-Brittannië te worden. Als romanticus schiep hij als leraar een sfeer van religieus, poëtisch en Vlaams-nationaal idealisme om zich heen. Een aantal leerlingen legde hij vast voor het leven (Hugo Verriest, Eugeen van Oye, K. de Gheldere e.a.) en aan zijn optreden in het West-Vlaamse stadje Roeselare dankt de Vlaamse culturele wedergeboorte een van haar sterkste impulsen. Hij nam deel aan de neogotische beweging (J. Alberdingk Thijm) maar zijn poging een christelijke dichterschool tot stand te brengen, mislukte.
Des te interessanter is zijn eigen poëzie, die zich weldra van de gangbare opvattingen bevrijdde en haar karakteristieke klank vond: een spontaan en verfijnd, diep in de gewesttaal van West-Vlaanderen en in de volkse expressiemiddelen reikend spel van woord, ritme, rijm en beeld, vaak ook psychisch gespannen en bewogen in zijn uitingen van vriendschap, zondebesef en ontmoediging. De poëzie van deze jaren is gebundeld in Kerkhofblommen (1858), Vlaemsche dichtoefeningen (1858), XXXIII Kleengedichtjes (1860), Gedichten, gezangen en gebeden (1862).
Wegens de moeilijkheden die hij met zijn anti-conventionele opvattingen als leraar verwekte, werd Gezelle van Roeselare overgeplaatst naar Brugge, waar hij mededirecteur werd van een nieuw Engels College, dat korte tijd bestond (1860–1861), leraar in de wijsbegeerte en onderrector aan het Seminarium Anglo-Belgicum (1861–1865), en ten slotte onderpastoor in de St.-Walburgisparochie (1865–1872). Zijn dichterlijke productiviteit nam aanzienlijk af. Daarentegen ontwikkelde hij een grote bedrijvigheid op het gebied van de volks- en oudheidkunde, de geschiedenis, de taalkunde, als verteller in het door hem opgerichte geïllustreerde weekblad Rond den Heerd (1865–1871) en als gedreven politiek journalist in zijn behoudsgezinde, anti-liberale weekbladen 't Jaer 30 (1864–1870) en 't Jaer 70 (1870–1872). Ook de Brugse periode eindigde met een fiasco. In opspraak gebracht in politieke polemieken, financieel gecompromitteerd, uitgeput en op de rand van een burn-out ging hij in Kortrijk als kapelaan waarnemen.
Daar herstelde hij spoedig en vond de vroegere romanticus een harmonischer verhouding tot de wereld. In het voorjaar van 1873 hervatte hij zijn journalistieke activiteit in De Vryheid, waarna hij vooral aan de Gazette van Kortrijk medewerking verleende.
Rond 1877 was zijn lyriek in haar tweede bloei getreden. De hoogtepunten lagen in de jaren 1880–1883 en 1890–1897. Zij omvat de lijvige bundels Tijdkrans (1893), Rijmsnoer (1897) en Laatste verzen (1901). Een belangrijk deel bestaat uit natuurgedichten, die een hoogtepunt van de impressionistische poëzie uitmaken. Daarnaast komen zijn diepste religieuze gedichten en mijmeringen over leven, dood en eeuwigheid voor. De uitstorting van gevoelens heeft in deze tweede periode plaatsgemaakt voor lyrische constructies en bewuster dan voorheen instrumenteert en experimenteert deze poésie pure met het woord, waardoor zij sinds meer dan een halve eeuw tot de avant-garde behoort
Hij zette zijn taalkundig en volkskundig werk voort, o.a. in zijn eigen taalkundig tijdschrift Loquela (1881–1895), in zijn Duikalmanak(ken) (1885–1899) en in Biekorf (1890–). Hij publiceerde zijn meesterlijke vertaling van Longfellows Hiawatha (1886). Zijn aanzien steeg inmiddels in West-Vlaanderen, waar hij ‘Heer ende meester’ werd genoemd, en ook daarbuiten. In april 1899 keerde hij naar Brugge terug als rector van het aristocratische klooster van kanunnikessen, het English Convent. Hij overleed er in november.
Brugge heeft voor Gezelle een standbeeld opgericht (1930) en zijn geboortehuis is sinds 1926 ingericht als Gezellemuseum.
Inzendingen van deze schrijver
205 resultaten. IN 'T RIET
poëzie
3,4 met 12 stemmen 
4.428 Gedoken half, in ‘t riet,
half zichtbaar, deur de rieten,
aanschouwt de koeien mij,
die, vers uit hunne slieten
en vaste veters, nu
op vrije voeten gaan
en, gaande, ‘s morgens vroeg,
hun lange steerten slaan.
Omhoge heffen zij
hun hoofd en doen de...
NIEUWJAAR (1893)
poëzie
4,3 met 14 stemmen 3.794 Het jaar is uit-
en tenden geleefd:
van al zijne oude
ellenden en heeft
de last het ons ontgeven;
het nieuwjaar heeft,
van heden af aan,
voor elk ende een,
een schrede gedaan:
wie zal ‘t tot tenden leven?
Vlucht maar, vogels
poëzie
4,1 met 13 stemmen 3.256 Vlucht maar, vogels,
koud en deerlijk
is 't alomme
vlucht en vliedt,
voor de koude en
voor de mensen,
want de mens en
mint u niet.
Vlucht maar, of hij
zal u schieten,
met zijn roer, hij
droomt daarvan:
vlucht waar hij, met
al zijn wijsheid,
vlucht waar hij, niet
aan en...
De profundis
poëzie
4,1 met 14 stemmen 3.169 De profundis! klonk de bede,
De profundis! zuchtte 't huis,
't huis, en al die knielden mede,
in godvruchtig stemgedruis.
Uit de diepten roepe ik, Heere,
hoor, ik bidde u, naar mijn stem!
wil uwe oor te mijwaart keren,
die om bijstand biddend bem!
Sloeg gij al mijn zonden gade,...
O Here maak mijn herte sterk
poëzie
1,5 met 73 stemmen 3.074 o Here, maak mijn herte sterk
als staal, als steen, als kerkewerk;
opdat het, onder 't lijden
niet week en worde en weg en vloei;
voor 't menigvuldig mensgemoei
dat tegen mij komt strijden.
'k Heb dorst naar een- en veiligheid,
die al te lang te komen beidt,
'k en weet mij niet waar...
Pasen
poëzie
3,5 met 47 stemmen 4.199
Pasen, Pasen,
luide klinke
nu de slag van
lerke en vinke,
nu de stem van
mense en dier!
Pasen, Pasen,
wijdt het vier,
wijdt het licht en
pint de lampen,
laat de verse
wierook dampen:
Hallelujah,
‘t jok is af
van de dood en
van het graf!
Pasen,...
Het leven
poëzie
3,6 met 17 stemmen 5.314 Het leven is een krijgsbanier,
door goede en kwade dagen,
gescheurd, gevlekt, ontvallen schier,
kloekmoedig voorwaarts dragen.
Men tuimelt wel, en wonden krijgt
men dikwijls, dichte en diepe…
‘t en vlucht geen weerbaar man, die wijgt,
of hem de dood beliepe!
Het leven is… geen...
ABELEN
poëzie
3,6 met 15 stemmen 2.180
Versgevelde abelenbomen
liggen langs de grachten heen,
die de oude zandweg zomen,
hoofd en armen afgesneên.
Sterke stammen, kon dat wezen,
gij, die, op en in de grond,
met uw voeten vastgevezen,
vamen diep, ondelgbaar, stondt?
Gij, die 't zwaar geweld der...
De bladerloze bomen
poëzie
3,6 met 20 stemmen 4.721 De bladerloze bomen, on-
gedurig en verlegen,
staan vechtende in de voorjaarswind,
en weg- en weêrgeslegen;
ze buigen, dat de grond opheft
en dat hun wortelpezen,
hoe vaste ook en hoe verre en die-
pe zijwaards ingevezen,
begeven moeten. ’t Zoeft alom
en ’t zucht. De takken...
'K ZAL MIJ VAN TE DICHTEN ZWICHTEN
poëzie
3,4 met 16 stemmen 3.364 ‘k Zal mij van te dichten zwichten,
zo ‘t mijn hart niet wel en gaat:
wie kan rijpe bezen lezen
van een tak die droge staat?
Laat de lieve wonnenbronne,
laat het leutig zonnenvier,
laat de verse blommen kommen,
laat weerom de lente, alhier!
Dan ja, zal ‘k genezen wezen,
opstaan...
HET OUD JAAR IS GEKIST (01 01 1891)
poëzie
3,2 met 12 stemmen 2.877
Het oud jaar is gekist,
genageld en begraven;
en ‘t nieuwe, korts nadien,
kwam schielijk aan te draven.
Zo ‘t oude was, zo zal,
waarschijnlijk ‘t nieuwe zijn,
vervuld van koud en heet,
van liefkijkheid en pijn.
Een dingen wense ik u,
en mij en allen...
Heilige Maria die daar zijt
poëzie
3,1 met 10 stemmen 2.845 Heilige Maria die daar zijt
Moeder ende Maagd, van Kerst gewijd;
vrij van alle zonden en smetten,
wil op mij, uwe dienaar, letten,
ende mij helpen, wanneer ik sterve
dat ik des Hemels vreugden erve!
HET WINTERSPOOK
poëzie
3,4 met 9 stemmen 2.606 De deuren van de Oosten gaan,
nog nauwlijks, even open
en toe, gelijk, de laatste keer,
des vege wimpers doen,
die henengaat in ‘t eeuwige. Ach,
‘t is avond nog eer ‘t noen
kan worden! Is geen dageraad,
geen dag ons meer te hopen?
Gij ook, voor eeuwig, gaat gij,...
ALS DE ZIELE LUISTERT
poëzie
4,0 met 36 stemmen 6.242 Als de ziele luistert
spreekt het al een taal dat leeft,
't lijzigste gefluister
ook een taal en teken heeft:
blâren van de bomen
kouten met malkaar gezwind,
baren in de stromen
klappen luide en welgezind,
wind en wee en wolken,
wegelen van Gods heilige voet,
talen en vertolken
't...
Gepoeft, gepaft
poëzie
3,7 met 19 stemmen 3.517 Gepoeft, gepaft, ge'n hoort niet el,
met wappers en met wissen fel,
als smijten, slaan en buisen,
dat beide uwe oren ruisen,
op vodde en lap en vuil tapijt,
dat ‘t kuilt en wentelt wijd en zijd,
van ‘t stof! De greppen zweren
vervaarlijk, onder ‘t scheren
der...
ANTWOORDE AAN EEN VRIEND
poëzie
2,9 met 16 stemmen 3.740 Nooit en streelde er mijne wangen
traan zo dierbaar en zo lief
als die ik heb opgevangen
in de plooien van uw brief,
zoenend hem zo menigwerven
eer dat ik nog tenden was,
vrezende eerder hem te derven
hoe ik snel- en snelder las.
Ja, een kind dat blijve uw herte,
schoon al ‘t ander...
HEB MEELIJEN
poëzie
4,0 met 15 stemmen 3.381 Heb meelijen met de bomen, laat
de bast hun ongeschonden;
bewaar ze voor de nijdigheid
der kwade nagelwonden;
geen onbarmhartig mensenkind
ze dood en kwelle: geeft
de vrijheid aan des Scheppers hand,
die in hun lenden leeft.
Hoe schandelijk ontmaakselt en
...
WIE IS ALS GOD!
poëzie
3,1 met 18 stemmen 3.382 'Wie is als God!' zo wierd het woord,
in lang verleden tijden,
omtrent de troon van God, gehoord,
als Michaël ging strijden.
'Wie is als God!' Hij won de slag
en satans volk vernederd lag.
De vane omhoge! en immer voort,
die weerbaar is, gestreden!
'Wie is als God!'...
't Laatste
poëzie
3,6 met 12 stemmen 3.589 Aan de onbekende lezer
Hoe zoet is 't om te peinzen dat,
terwijl ik rust misschien,
Een ander, ver van hier, mij on-
bekend en nooit gezien,
U lezen kan mijn dichten, mijn
geliefde, en niet en weet
Van al de droeve fouten van
uw vader de poëet!
Hoe blij en is 't gedacht niet,...
Ik wense u
poëzie
3,6 met 37 stemmen 6.870 Ik wense u een jaar, dat zacht als zijde is ;
Ik wense u een jaar, dat blank en blijde is;
Ik wense u een jaar, dat ver van krank is,
Een deugdelijk jaar zo breed als ’t lang is;
Ik wense u een jaar, dat als ’t voorbij is,
Een zalig jaar voor u en mij is.
EEUWELINGEN
poëzie
3,5 met 8 stemmen 2.980 Gedaagde, bodemvaste bosgenoten,
bomen, die ‘k, wel vijftig jaren lang,
boom wete; en zo hoge als nu geschoten,
gezien hebbe, op zo menig wandelgang;
wat ben ik, arme miere, u bijgeleken,
die sta en u aanschouwe, o hoge bomenreken!
Mijn handen, uitgestrekt, en...
Wenen
poëzie
3,2 met 17 stemmen 4.200 Ha! beklaag hem, die gevangen
Onder 't wegen van de pijn,
Niet en kan een trane ontvangen,
Wenen en gelukkig zijn!
Arme schaap! hoe moet het lijden
Door en door zijn herte snijden
Daar het blijft in barensnood
Van de bittre vrucht ontbloot!
Tranen, bittre vrucht des...
Pasen, Pasen
poëzie
3,7 met 15 stemmen 962 Pasen, Pasen,
luide klinke
nu de slag van
lerke en vinke,
nu de stem van
mense en dier!
Pasen, Pasen,
wijd het vier,
wijd het licht en
pin de lampen,
laat de verse
wierook dampen:
Hallelujah,
't jok is af
van de dood en
van het graf!
Pasen, Pasen,...
o Vrijdag, die de mens gemaakt
poëzie
4,0 met 2 stemmen 696 o Vrijdag, die de mens gemaakt
ons voorhoudt, in de bladen
van Gods eerweerde daden,
als kind van stof en aarde, en iet
dat Gods aanbidlijk wezen ziet:
zij God in u geprezen
en Zijn almachtig wezen!
o Vrijdag, die het kruis geplant,
die zaagt het heilig stromen
eens, aan de...
'T LAATSTE
poëzie
3,5 met 4 stemmen 1.532 AAN DE ONBEKENDE LEZER
Hoe zoet is 't om te peizen dat,
terwijl ik rust misschien,
een ander, ver van hier, mij on-
bekend en nooit gezien,
u lezen kan, mijn dichten, mijn
geliefde, en niet en weet
van al de droeve falen van
uw vader de Poëet!
Hoe blij en is 't gedacht niet, als
ik...
Ach hemellawerke
poëzie
4,3 met 3 stemmen 787 Ach, hemellawerke, waar zit-je gij dan
zo luide en zo lange te preken,
waar dat ik met de ogen niet achter en kan,
al hebbe ik zo dikkens gekeken?
o Mocht ik u volgen en, vleriken aan,
lijk gij, in de hemel, de hoge,
te choore met de andere veugelen gaan,
en vluchten de mensen hun...
Hoe zoet is 't tussen broederen twee te wandelen
poëzie
2,6 met 5 stemmen 1.043 Hoe zoet is 't tussen broederen twee
te wandelen, te wandelen,
bemint men van de twee de een,
de een gelijk de andere;
bemint men ze alle twee, en zij,
beminnen ze ook malkanderen
gebroederlijk; 't is zoet erbij
te wandelen, te wandelen.
WINTERMUGGEN
poëzie
3,0 met 3 stemmen 1.245 De wintermuggen zijn
aan 't dansen, ommentomme,
zo wit als muldersmeel,
zo wit als molkenblomme.
Ze varen hoge, in 't vloe;
ze dalen diepe, in de ebbe;
ze weven, heen en weer,
hun witte winterwebbe.
Hun winterwebbe zal,
dat lijnwaad zonder vlekken,
de zuiverlijke schoot
van moeder...
Schuldeloos blommeke lief
poëzie
4,2 met 6 stemmen 1.020 Schuldeloos blommeke lief,
dat op mijne weg ik ontmoete,
laat mij een stonde bij u
toch, laat mij een stondeke staan!
Schuldeloos blommeke lief,
zou immer een mens op u treden,
u, die God zelve gepeisd,
geschapen heeft ende gemaakt?
Hij was uw schepper, Hij dacht,
Hij schikte...
DE NAVOND KOMT ZO STIL
poëzie
3,8 met 4 stemmen 1.763 De navond komt zo stil, zo stil
zoo traagzaam aangetreden,
dat geen en weet, wanneer de dag
of waar hij is geleden.
‘t Is avond, stille... en, mij omtrent,
is iets, of iemand, onbekend,
die, zachtjes mij beroerend, zegt:
'‘t Is avond en ‘t is rustens recht.'
De bomen dragen...
Meer van deze schrijver...
