biografie: Isaac da Costa
1798 - 1860
Isaac da Costa [Amsterdam 1798 - 1860]
Isaac is geboren in een patricische Portugees-Joodse familie. Hij bezocht van 1811 tot 1815 het Athenaeum Illustre. Hij studeerde rechten en letteren te Leiden, waar hij in 1818 en in 1821 promoveerde; in 1822 liet hij zich in de hervormde kerk dopen. Na zijn studie werd hij ambteloos burger; hij hield 1826 bijbellezingen in zijn huis op zondagavond; later ook voorlezingen, vooral over theologische onderwerpen. In de periode 1834-1838 was Da Costa redacteur van het tijdschrift Nederlandsche Stemmen over Godsdienst, Staat, Geschied- en Letterkunde.
Zijn debuut kwam in 1813 met Lof der dichtkunst, voorgedragen in het letterkundig genootschap Concordia Crescimus; zijn eerste publikatie was De verlossing van Nederland (1814). Voor zijn overgang tot het christendom nog gaf hij zijn Poëzy (2 delen, 1821-1822) uit, waarin de strijd tegen de tijdgeest zich reeds aankondigt en die dan ook met instemming door zijn voorbeeld Bilderdijk begroet werd; zij getuigt van zijn voorliefde voor het heroïsche (Homerus en Aeschylus). Hierna heeft hij tot 1840 slechts enkele poëziebundeltjes uitgegeven (uitzondering: God met ons, 1826). Zijn grote 'tijdzangen', gedicht tussen 1840-1850, verschenen afzonderlijk en werden bijeengebracht in de bundel Politieke poëzy (1854). Behalve poëzie schreef hij theologische en historische werken, o.a. Israël en de volken, een overzigt van de geschiedenis der joden tot op onzen tijd (1848-1849). Zijn laatste levensjaren besteedde hij grotendeels aan de uitgave van De dichtwerken van Bilderdijk in 15 delen (1856-1859) en zijn biografie De mensch en de dichter W. Bilderdijk (1859).
Da Costa is een van de meest vooraanstaande figuren geweest van het protestantse Réveil. Zijn poëzie is minder veelzijdig dan die van zijn leermeester Bilderdijk, maar wel persoonlijker. Ook de meest retorische passages maken een bezielde indruk. Na 1840 heeft hij bewust een menging van proza en poëzie nagestreefd.
Opzien baarden zijn Bezwaren tegen den geest der eeuw (1823). Dit boekje is blijkens de voorrede geschreven ter bestrijding van het vooroordeel dat de 19de eeuw alle voorafgaande overtreft. Met beslistheid wordt in tien hoofdstukken de geest van het toenmaals heersende rationalisme bestreden, de gedachtenwereld der 18de eeuw, die juist in Nederland lang voortduurde. In dit romantisch manifest, geschreven in een proza van klassieke allure, kondigt hij 'een nieuwe geest' aan; in details schoot hij het doel voorbij door alles af te keuren wat men in die tijd als tekenen van 'vooruitgang' beschouwde (bijv. de afschaffing der slavernij en de centrale positie van de grondwet). Bilderdijk juichte zijn leerling toe in Bezwaren tegen den geest der eeuw van Mr. I. da C. toegelicht (1823). Da Costa zette zijn aanval tegen het modernisme en het liberalisme voort, o.a. in De Sadduceën (1824).
In 1839 werd Da Costa, aan wie de 'Bezwaren' allengs vergeven waren, gekozen als lid van het Koninklijk Instituut voor Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten. Zeer belangrijk voor de kennis van Da Costa's denkbeelden over poëzie is de 'Voorafspraak'.
Een bijbels gedicht is 'Hagar' (1847), vervaardigd op verzoek van de uitgever Kruseman bij een van de staalgravures die voorkomen in het album Bijbelsche vrouwen (1848-1852).
Een episode uit de vaderlandse geschiedenis is het onderwerp van 'De slag bij Nieuwpoort'. De grote opgang die dit gedicht, zijn zwanezang, maakte, verklaart mede waarom de dichter bij zijn dood door velen als één der grootsten geëerd werd.
Inzendingen van deze schrijver
28 resultaten.AAN EEN DICHTER
poëzie
3.0 met 24 stemmen 
5.802 BIJ DE GEBOORTE VAN ZIJN ZOON.
Dichterlijke lier! Verhef u tot de hoogste vreugdetoon,
en stort wellust in de harten, aan uw somberheid gewoon!
Zegegalming, heilvoorspelling, godgewijde vrolijkheid,
zijn het thema, door de vriendschap aan de Dichter voorgeleid!
Door de vriendschap? Door een...
ZUCHT TEN HEMEL
poëzie
3.0 met 26 stemmen 4.767 Dierbaar leven van mijn leven! ziel van mijn verlaten ziel!
met wie rust en zelfbewustheid aan mijn dorrend hart ontviel!
De Almacht riep u tot die hemel, naar wiens heil gij smachtend waart:
rust volzalig; en (zo ’t zijn moet) blijve ik sterven op deze aard!
Doch vanuit dat schittrend...
HEIMWEE
poëzie
3.0 met 30 stemmen 6.029 Kennst du das Land?
Kent gij het land, waar hoog de ceder wies?
een adem Gods door ’t moerbeiboomdal blies?
van ’t eêlste bloed de bruine druifrots zwol?
de olijftak glom, van malse koornen vol?
Kent gij dat land? daarheen, daarheen,
o leidsman mijner vaadren! voer mijn schreên!...
Mijn zoon, mijn eersteling heeft zich een lid beleden
poëzie
3.0 met 10 stemmen 2.878 AAN MIJN OUDSTE ZOON
OP DE DAG ZIJNER BEVESTIGING ALS LID DER
CHRISTELIJKE HERVORMDE GEMEENTE.
Mijn zoon, mijn eersteling heeft zich een lid beleden,
werd als een lid begroet van Jesus’ Kerk op aard.
Heil hem! heil deze dag! met tranen en gebeden
ga stille lof en dank in onze ziel...
AAN MIJN HEDEN ELFJARIG DOCHTERTJE
poëzie
3.0 met 14 stemmen 3.741 Rebecca, dierbaar kind! ontvang bij uw verjaren
uws Vaders zegening op 't kinderlijke hoofd.
En moog zich aan die bede eens Heilands deernis paren;
hoe wordt dan ook voor u Zijn naam eens hoog geloofd!
Uw elfde jaar vervloog. Een nieuw is ingetreden!
Wat toeft ge? doe de keus, twaalfjarig...
Gevoel
poëzie
3.0 met 24 stemmen 4.019 O! wie beschrijft mij 'tgeen gij zijt,
Gevoel van 't kloppend harte!
Wiens werking vaak de ziel verblijdt,
Maar meer nog klemt in smarte!
Gij, mijner dichtkunst ziel en doel!
Gij zijt de bron mijns levens!
Maar, overweldigend gevoel!
Die van mijn sterven tevens!
Gij zijt de...
STILTE
poëzie
3.0 met 6 stemmen 1.603 Geen wolkje dreef er aan de hemel,
geen windje suisde er in de blaân,
en als een spiegel glad en effen,
stond de onbewogen Oceaan.
Daar streefde ’t vaartuig onbekommerd
de blauwe baan der baren door,
bij wier door niets gestoorden vrede
het weekste hart zijn vrees verloor,
het moedigste...
AAN MIJN VADER
poëzie
4.0 met 6 stemmen 1.227 (OPDRACHT VAN DE BUNDEL ,POEZY’)
Gunt gij 't, hoog vereerde Vader!
dat een zoon U hulde bied'
met de eerstling van een ader,
die nog ruwe zangen schiet?
Dat bij drie en twintig jaren,
in uw weldaan doorgebracht,
met de galmen van zijn snaren
(ach! hoe min!) te erkennen tracht?
Voor...
AAN EEN JONGE VRIEND,
poëzie
4.0 met 1 stemmen 1.501 OP ZIJN VIJFTIENDE VERJAARDAG.
Verheug u, Jongeling! ten dag van uw jeugd!
geen ouderlijk gemoed wraakt argeloze vreugd.
Ja, gulle scherts kan vaak de geest weldadig wetten,
gelijk de Lentewind het jonge gras verfrist.
Maar wen u te gelijk op d’ uitgang streng te letten
van ’t hart dat,...
Grafschrift voor een kind.
poëzie
3.0 met 2 stemmen 757 Een bloempje, vóór de tijd van 't oudrenhart gerukt -
Neen! door der Englen hand voor 't Eden Gods geplukt!
Voor wie in Jezus stierf, is dood geen dood, maar leven;
En 't pand, aan Hem betrouwd, moet zelfs dit graf hergeven!
1834.
B I D D E N
poëzie
3.0 met 6 stemmen 1.191 Des harten binnenst overleg,
gezegd, gezucht, gedacht!
Het trillen van een stille vlam
die naar de wolken tracht.
Het slaken van een ademtocht,
het vallen van een traan,
de blik naar boven van een oog
door God-alleen verstaan.
De eenvoudigheid, het kunstloos waar
der kinderlijke...
AAN DE POEZY.
poëzie
4.0 met 2 stemmen 958 Volzoete geest der poezy!
keer in mijn doffe boezem weder!
Beziel opnieuw de ziel in mij,
en in mijn hand de zwanenveder!
Met traagheid klopt mijn smachtend hart,
wanneer gij 't opgeeft aan de smart
van een ondichterlijke wereld!
Mijn hoofd hangt moedloos op mijn borst,
terwijl ik naar de...
De kleinen gaan ons voor in 't koninkrijk des Heeren
poëzie
3.0 met 6 stemmen 2.163 GEDACHTEN BIJ HET GRAF
VAN
DEN TWAALFJARIGE
HENDRIK CHRISTIAAN CAPADOSE,
28 MAART 1845.
De kleinen gaan ons voor in 't koninkrijk des Heeren:
door kindren wil ons God Zijn diepe wegen leren!
Hier rust het stof eens kinds, in 't midden van de pijn
gegrepen om eerlang voor eeuwig...
Uitboezeming
poëzie
2.0 met 4 stemmen 1.514 Neen, 'k was geen Zanger, stout en sterk,
Wie eigen kracht naar 't ruime zwerk
Op brede vleuglen uit deed schieten.
Ik ben een wormke, zwak en klein,
In eigen, in Gods oog onrein!
En, zo mijn zangen indruk lieten,
Hij wete 't, wie dit ondervond,
Dat, zo ik ooit als Dichter stond,
De...
De traan
poëzie
3.0 met 15 stemmen 2.740 De traan, die opbruist naar onze ogen,
In liefde en vriendschap, vreugde en smart,
Die is de ware tolk van 't hart!
Wie door een mond ooit werd bedrogen,
Die een geveinsde glimlach plooit,
Een traan!..... een traan misleidde nooit!
De traan, naar boven opgedreven
Bij 't heimlijk...
Kemel en ros
poëzie
4.0 met 10 stemmen 1.553 Zijn kemel! ‘t Levend schip, dat door de zandzeebaren
Zijn koers houdt, rijk bevracht met keur van Oosterwaren,
‘t Woestijnpaard, dat in ‘t zaal, hem door natuur gewrocht,
Zijn ruiter rustig voert door d’eindeloze tocht,
Hem knielend afwerpt en weer opvangt, en, waar de ogen
Vergeefs...
OP EEN AFBEELDSEL VAN BILDERDIJK IN 1787
poëzie
3.0 met 6 stemmen 1.982 Geef eer de Strijder, in de vroeg verwoeste bloei
zijns levens, toen met God en Nassaus recht in ’t harte,
zijn onverschrokken geest, bij ’t dreigend stormgeloei,
den omwentlingsdwinglandij en heel de Eeuwgod tartte.
’t Is ’t beeld van Bilderdijk, eer Ondank en Geweld
hem uitwierp van...
Uitboezeming
poëzie
3.0 met 14 stemmen 3.442 Neen, 'k was geen Zanger, stout en sterk,
Wie eigen kracht naar 't ruime zwerk
Op brede vleuglen uit deed schieten.
Ik ben een wormke, zwak en klein,
In eigen, in Gods oog onrein!
En, zo mijn zangen indruk lieten,
Hij wete 't, wie dit...
HET PAARD
poëzie
3.0 met 11 stemmen 6.067 - The just mean lies in obedience, which both waits for
the signal to start, and obeys it when given. -
Het krijgspaard, in wiens aâm de rode dampen snuiven
Van d'opgezwollen moed, die hem de borst vervult,
Doet met zijn ijzren hoef de grond rondom hem stuiven,
Daar 't uit te breken...
DE GAAF DER POËZIE
poëzie
4.0 met 15 stemmen 4.619 Gevoel, Verbeelding, Heldenmoed,
Tot éne ondeelbre kracht verbonden,
Tesaam gesmolten tot één gloed,
En door de boezem uitgezonden
Op vleugelen van melodie,
Om al wat ademt te betoveren,
Om al wat hart heeft te veroveren!
Zie daar de gaaf der Poëzie!
Gevoel, dat plotseling...
AAN MIJNE EGADE
poëzie
3.0 met 21 stemmen 4.529 Zeg het mij, herhaal het mij,
Dat ik u gelukkig make,
Dat de zucht, waar van ik blake,
Als ik u mijn leven wij',
Niet vergeefs ten hemel steigert,
Noch dat God Zijn zegen weigert,
Als ik 't oog naar boven sla
Voor uw welzijn, dierbre Gâ!
'k Ben u schuldig, wat een man
Met geen...
BIDDEN
poëzie
3.0 met 38 stemmen 4.216 Des harten binnenst overleg,
gezegd, gezucht, gedacht!
Het trillen van een stille vlam
die naar de wolken tracht.
Het slaken van een ademtocht,
het vallen van een traan
de blik naar boven van een oog
door God-alléén verstaan.
De eenvoudigheid, het kunstloos waar
der...
AAN ENE JEUGDIGE VRIENDIN
poëzie
2.0 met 14 stemmen 3.468 IN HAAR ALBUM.
Eén ding is nodig.
Vraag de landman naar geen garven van het afgemaaide pad!
Verg de appelboom geen vruchten, als hij afwierp wat hij had!
Wacht geen bloemen van de Zanger, nog vermoeid van Nieuwpoorts slag,
waar het Album ener Jonkvrouw zich versierd door achten mag!...
AAN EEN SCHRIJFPEN
poëzie
3.0 met 11 stemmen 2.548
Smaak, o mijn hart, meld, o mijn pen,
de waarheid en de trouw des Heilands, Wiens ik ben!
B E D E
poëzie
3.0 met 17 stemmen 3.298 O Vader der Lichten! ik roep om genade,
uit mij stikdonkre zielenood!
Gij, slaat Ge in zijn vallen het muske nog gade,
o! weer van mij de zondaarsdood!
Gij regelt de loop van de dolende starren, —
Gij kunt uit hun krijg de elementen ontwarren, —
Uw sterrenmantel dekt het Al!
O! wil mij,...
DE BARRE ROTS
poëzie
3.0 met 21 stemmen 3.395 Met het hoofd in de wolken,
de voet in de kolken,
staat bij golvengeklots
naakt en eenzaam de rots
Tevergeefs op zijn toppen
zijgen morgendaauwdroppen!
Tevergeefs ziet de maan
lieflijk starend hem aan!
En geen zomerluchtzwoelte
en geen avondwindkoelte
vermag iets op de aard
van het...
Wilt thou love such a woman?*
poëzie
3.0 met 17 stemmen 3.911 Buiten draagt alleen de lucht jouw woorden
Gewichtloze woorden
Hier hoor ik lichter wat je zegt
Tuinwoorden
Als Orlando hang je mijn gedichten aan de bomen
En vertel je mij
Zomerwoorden
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
*uit: As you like it (Shakespeare)
VIJF EN TWINTIG JAREN
poëzie
3.0 met 27 stemmen 6.262 EEN LIED IN 1840.
Kan het zijn dat de lier, die sinds lang niet meer ruiste,
die sinds lang tot geen harten in dichtmuziek sprak,
weer opeens van verrukking en hemellust bruiste,
en in stromende galmen het stilzwijgen brak?
Kan het zijn dat een ader, verstikt en vergeten,
schoon eens mede...
