Alle inzendingen van J.A. dèr Mouw

IJl ligt de wilgenschaduw op de wei; Het slootje-in plonst, lichtgroene boog, een kikker; Over het riet beweegt zich blauw geflikker, Wanneer de wind zijn wimpels schuift op zij. In 't gras bij 't water, naast de wilgenrij, Speelt een blond jochie ernstig met een knikker; Wegjaagt in 't bongerdje een vogelverschrikker De Zondagsstilte over…

III Neen, ‘t was geen Menselssohn, geen teer verhaal Van hoe een jongen en een meisje smachten: Opschreeuwden, triomfeerden, psalmden, lachten Violen, koper, orgel en cymbaal. Brünhilde’s adem is ‘t, die ‘k ademhaal: Haar jonge kracht, haar gretig lichaam trachten Niet af te weren, wat ze heet verwachtten, ‘T uit ‘t wereldhart opwagn’rend…

God zou de ziel vergodlijken door smart? Die dàt zei, was een spotter of een gek: Wie wast 't onreine blank met klev'rig pek, En bleekt met nacht 't diep ingezogen zwart? Neen, smart veredelt niemand: smart verhardt. Stinkende mestvlieg werd ik, die op drek Aas van het gore en vunzige, en bevlek Met vuile spot 't mooiste van 't mensenhart…

Dof violet is ’t west en paarsig grijs. Nog wandel ‘k door het zwaar berijpte gras, En hoor naast me op de vaart het fijn gekras Van schaatsen over ’t hol rinkelend ijs: Ik heb ’t gevoel, of ‘k op ’t bevroren glas Cirklend, zwevend, zwenkend op kunst’ge wijs, Met ’t buigend bovenlichaam daal en rijs: ’t is in mijn rug, of ‘k zelf op schaatsen…

En als de zon voor de uittocht uit haar zaal Zich peinzend-artistiek staat te draperen, Of zo -, Of zo -, en groenig irizeren De feeërieke zomen van haar shawl, En ongeduldig de avondster 't portaal Ingluurt, of 't nog niet klaar is, dat proberen, Hoe 't grootst effekt zal zijn van mooie kleren, En maar vast waagt zijn blauwfonk'lend signaal…

Zoals een fijn schommelende balans, Even zich richtend, evenwichtig staat, Als voorzichtig in spiegelende plaat 'T prisma te rusten legt zijn stalen glans - Hij staat, aandachtig. 'T juk, plotseling, slaat Door, links, rechts, in rechtvaardige kadans, Want de ene schaal ving op een muggendans, Of onder de and're woei een spinragdraad -…

'K zat, jong, graag in mijn perenboom te deinen: In de afgeknotte top had ik een plank Getimmerd, en gevlochten, rank door rank, Klimop tot rugleun en veil'ge gordijnen. Mijn zomerzon zag 'k in mijn tuinen schijnen, Zelf in groen licht op wiegelende bank; Een open schoolraam galmde in zeur'ge klank Van kale en korte Karels en Pepijnen.…

'k Zie nu al hoe 'k, als jij gestorven bent, Zal zitten, kijkend naar je stil gezicht; Wel vol verleden, toch pijnlijk verlicht, Dat jij ten minste geen verdriet meer kent. Mijn handen zullen, vroeger lang gewend, Van zelf aaien je haar, waar levend ligt, Als vroeger, nog het diep glanzende licht, Dat uit de dood mij jouw vergeving zendt.…

Geen maaksel was 't van sterfelijke hand: Wetenschap zelf, metalen integraal, Met vlammenkrans en gil van zegepraal, Stormde de trein door avondheideland: Eerst verre wolk van vuur en rook en zand, Afstekend tegen westelijk opaal - Voorbijgedonderd is de orkaan van staal, En steekt in 't oost de horizon in brand. En over 't oude land…

Vol winteravondschem'ring ligt de laan, Een buis, de wand hier, ginds grijswit als krijt; De tram, een blok van gelig schijnsel, rijdt Tussen twee lichtrechthoeken af en aan; Soms knapt, verwaaiend links, rechts van de baan, Een bouquet van meteoren los en smijt Blauwgroene sterren door de donkerheid, Waarin plots'ling zilv'rige sprookjes…

Ik, die met bossen ruis en, meisje, lach, Die zonnig vink en schem'rig nachtegaal, En tot nocturnes aai met manestraal Mijn lier, de hei, besnaard met herfstdraadrag, Ik, die uit orgel, zwart voor blauwe dag, Smijt over de aarde mijn donderchoraal - Jou koos ik, dat je op 't orgel van je taal Eert Brahman, mij en jou, ons beider Bach.…

Ben ik het zelf? Moe evenwichteling, Kroop uit tricot mijn vergeefs len'ge geest, Zoals naar 't donker kruipt een oud, ziek beest, Naar druipsteengrot van koele herinnering: Vol echo's was 't, metalen tinkeling; En wat ik hoopte als jongen, daar herrees 't, Zodat 'k vergat, wat 't leven was geweest En zijn zou, als 'k weer naar de wereld…

Zwevend op winden waait de zee door 't duin, En 't zout blijft achter in 't diep-koele zand; Geen bloemengloed, geen groen van sapp'ge plant Kleurt 't bleke egaal van vér-zichtbare kruin; Maar 't water, neerfilt'rend, doet, tuin naast tuin, Laaien van tulpenrood 't wijdvlammend land, En ruist als bossen op, tot waar de rand Vaal is…

Langs Griekse beelden torst een oude vrijster Achter mooi groene blouse haar dubb'le toren: De Zeuskop kan maar matig haar bekoren, De Mouzageet bewondert ze ook niet bijster; Tot, plots, ze een roep, zoetlijk als van een lijster, Van tussen 't groene heuvelpaar doet horen, De jongen ziend met in zijn voet de doren: 'Zo'n snoes! - Het wurm…

Hoog op de kaap, waar zich te pletter stoot De storm, staat 't kustlicht; en zijn rondblik glijdt Ontzaglijk over zwarte oneindigheid, Vol hoorbaar hunk'rende, onzichtbare dood - Een heerser, wiens rustige zekerheid Tegen zijn gunsteling, de verre boot, Dwars door kanonnades uit wolkenvloot Schertsend knipoogt om hun vergeefse strijd.…

Koket? Ik? Denk terug aan de eerste keer: 'T was winter, en je ging naar de avondschool, Een Maandag; 't rook in huis naar was en kool, Net even naar als, straks, die vormenleer. Toen wees je vriendje: 'Kijk! de Grote Beer! En dáár, boven die schoorsteen, is de Pool.' - Wat toen profetisch in je ontzetting school, Zag ik ontvouwd: 't Hoe…

Ik ben geen wereldmacht, die loont en straft; Mijn eigen Doper, maak 'k mijn paden recht; Ik leer: Wie zijn geluk in liefde legt, Vergaat; weg spoelt de tijd hem, vlucht'ge haft. Wat Lenau's Faust tegen Mephisto zegt: 'Zu schwarz und bang, als dasz ich wesenhaft, Bin ich ein Traum, entflatternd deiner Haft', Dat Godsbesef heb 'k voor…

De mensengeest, zei 'k? Ja, was dat maar waar! Iedere geest danst op zijn eigen koord; Dat de een, rechtlijnig eenzaam, de and're stoort, Die kans is klein; voor botsing geen gevaar: Ze dansen naast en om en langs elkaar, Elk door zijn eigen gratie zo bekoord, Dat hij de roep van de and're artist niet hoort, Die aandacht vraagt voor zijn…

Mijn vad'ren staken blakerende brand Rondom het gillen van jouw vad'ren aan. In wroeging schuldloos zie 'k hen krimpend staan, Gevlucht aan valse ketting naar de rand Van 't vretend vuur; en 'k hoor de marteltand Door sissend vlees en knappend mergbot gaan, En de ijz'ge hitte voel ik waaiend slaan Om blind gezicht en klauwgebaar van hand…

Op zee en wolkbank ligt een zelfde tint Van oud lood, dof beslagen, blauwig grauw; Daarboven kalkig wit, waarna het blauw Met langzaam vloeiende overgang begint. Geen horizon, geen streep van schuim, geen wind: Plots'ling lopen er banen, zonder vouw, Vol glans, als op de hals ligt van een pauw, Prachtig-glad lint naast evenwijdig lint.…

Hij wil gaan liggen, uitblazen een poos, En hangt smaakvol in evenwijd'ge bogen Zijn dweilen uit, om onderwijl te drogen, Rood, geel, groen, blauw van verf en bloed en roos; Op 't tekenvuil in 't oosten gooit hij boos De kop'ren kam, nu helemaal verbogen. - Pet-blauw, knoop-geel, stuiptrekkend vastgezogen Veel buit aan kam: hij voelt zich…

'T is lang geleden; 'k was nog maar een kind. Toen dacht ik: Als ik maak, dat ik nooit meer Ondeugend ben, en dat 'k op school goed leer, Dan word ik vast 'een kind, van God bemind'. En - dacht ik - als ik dood ga, nou, dan vind Ik in de lucht bij onze Lieve Heer De mensen, waar 'k van hou, allemaal weer, Mijn vader en mijn moeder en…

Maar - één ding was er, dat 'k niet prettig vond: Ik kende een plaat, waarop een neger vloog Met de armen om een blanke, in 't donker. Hoog Zag je veel licht; beneden was de grond. Werd hij nu ook een engel? Met zo'n mond? En met dat griez'lig witte van zijn oog? Ik hoopte, dat grootmoeder zich bedroog, En hij niet was bij God, als ik er…

Dan las ik weer van 't lel'ke, jonge eendje: Eerst zwom hij blij door 't groene licht op 't water, Toen joegen ze hem weg met kwaad gesnater, En gooide een jongen naar hem met een steentje; Toen plaste hij rond met één bevroren beentje 'S nachts in een kolk; en toen ontmoette hij, later, Bij de oue vrouw, die deft'ge, wijze kater. En…

Ja, laat heb ik 't ontdekt: Ik ben een zwaan: Mij heeft uit poel van dof, smartelijk leven Het stilgegroeide Godsgevoel geheven, Aardse gehechtheid heb ik weggedaan; Mijn vleugels zijn weer wit en waard te slaan In Brahman's licht; want wat van slijk bleef kleven, Met blijde tranen heb ik 't weggewreven: Nu mag, nu durf, nu kan, nu moet…

Nog scheurde wijdjagende valk met schaars Geroep uw stilte, mijn Veluwse grond! Uw zwijgen, vol van diep verleden, schond een dom rumoer van steedse beuzelaars; Nog flikkerde 't hert door uw struiken rond; Nog brandden geen lupinen, kaars naast kaars, Hun gele blijdschap in uw tragisch paars, Met stroeve bossen tot de horizont; Nog lag…

Spreek, Vlugge Wolf, broeder met 't blonde haar, Ontdekte uw speurend oog de bleke mannen, Die, sluipend door de golvende savannen, Ons trachten te verstrikken in gevaar? Uw rode vriend, de Machtige Adelaar, Kan uit zijn ziel de angstige vrees niet bannen; 'T is om uw skalp, dat ze allen samenspannen; Mijn geest is somber en mijn hart is…

Ik sprak enthousiast over 't Parthenon, Hoe 't op verende berg zweefde, als een blank Snaarinstrument, dat door zijn zuilen, rank, De wereldlucht tot aan de horizon Maakte tot één akkoord van marm'ren klank - Toen plotseling een draaiorgel begon Door de open deuren, dwars over 't balkon, Te spugen zijn kwijldraderig gejank. En 'k dacht…

Blond kindje speelt piano. Plechtig staan, Als was 't een kerk, twee kaarsen. 'T is, als ragt 'T verleden blauw nevelend op, en tracht Naar lichte kring van 't Nu terug te gaan. Als kwam 't van ver, hoor 'k de oude stukjes aan, Waar zalig Mozart's kindervroomheid lacht, En uit berijpte grasjes, rits'lend zacht, Zilv'ren getinkel glipt…

Nu zàl er stilte zijn, mijn leven lang; De tijd zal, voorzichtig, zijn vlucht vertragen, Dat niet zijn ijlste suizen mocht verjagen, Wat dwaas ik koos boven haar sprookjeszang: Stilte, als toen moeder dood was weggedragen Met vreemd geschuifel door eind'loze gang, En door het huis mijn halfbewuste drang Rondliep om haar te zoeken, hele dagen…