Bij 'Het wachten' (1941) van Pyke Koch De vrouwen die ik liefhad dragen ijzige rokken van stilte en kousen zwart rottend staal. Ik ga gekleed in overjassen van berouw en zelfbeklag met afgestikt verleden. Op de catwalk is het oorlog. Links en rechts duwt men elkaar een helse zee van flitslicht in, stukken harder dan wij waren en…

Beland op zoiets als een eiland alleen zoekt ze zich iemand. Neemt dan bijvoorbeeld de man die van zee komt, ontvangt en bedient hem en als hij dan gaat, richt ze een hier voor hem in voor als hij terugkeert, als ze weer wil. Wachten maakt deel van haar lijf uit voortaan en denken hoe was hij, wier aan zijn voeten in zijn handen een net…

En daar is de engel! Juist zat ik te lezen dit schitterend boek met handmatige plaatjes die zeer mooi gelukt zijn, ik zie er mijzelf op. Het gaat over vroeger maar dat is toch altijd de waarheid van heden en ook voor de toekomst die staat al geschreven met bloed in ons lijf. 't Is jammer nu dat het zo regent en vies is de vuilnis daarbuiten…

alsof het een harp was die in zijn hart paste, een droom van een ding dat mooi was als een voetstap in het zand zo gevoelig als gras, zo goed van vorm als een ei, geheimzinnig als een spinnewiel of wimper- kruller, luchtig als turf vreemd als een sneeuwvlok lekker als een teruglopende wekker, zacht als de luchtbel in een waterplas…

De zussen van m'n hart, ze zijn niet hier, Niet nu. Ze dolen op de onderkant Van dit papier. Leg ik m'n oor erop, Kan ik gegiechel horen. Hun aftelrijmpjes Zijn correct en wreed. Wie wie eet Is niet uit te maken. Soms, bij goed geluk, Zie ik hun bleke neuzen als tegen een vitrine Platgedrukt. Wat weten ze van mijn gewoonten Wie doet ze…

Ik droomde dat ik met haar in een duinpan lag en eerst haar handen begroef en toen haar voeten En toen ik haar geboeid en weerloos zag begroef ik ook mezelf om haar weer te ontmoeten De duinpan werd dieper dan de schoot der zee en het zand liep op tot hoge golven Ik dacht dat ze verdronk en ik dook mee en stervend hervond ik me diep ingedolven…

Wijdbeens. Rokend. Een lach en een pot sterke koffie altijd in de warme aanslag - Hoogblond opgetoupeerd en leergejast De struise vormen in een glanzend trainingspak - Zelden alleen. Want steeds luidkeelse kinderen, kaartvolk of vriendinnen om zich heen - Wie staat hier opgesierd en uitgedost en neergepoot, kortom? het Hollands vrouwendom…

Met de zwier van een zomerse marktkraam waait ze luchtig door zijn seizoenen verkoopt de zwaarste zaken in katoenen en papieren kusjes zonder logo of een naam ze verpakt met de allerlichtste kooswoorden een knipoog en een bundeltje slotakkoorden gretige handen ritselen door haar waar de planken buigen en het zeil waait op matzwarte schoenborstels…

Toen ik hier nog niet zo lang woonde en de eerste baby amper wat geluidjes maakte in zijn witte wieg vond ik het keukenraam te smal om ver te kunnen kijken. Vandaag scheen me de witte tuin een wijds geval, met zoveel leegte na het opruimen van blokken. Een kwestie van gezichtsveld: het lijkt soms of een vrouw na jaren bovenaan steeds nauwer…