Broodje aap

Het lijkt er inderdaad op dat er een zekere gezapigheid in de maatschappij is geslopen. Men vindt het allemaal wel goed en haalt al snel de schouders op. Ik vermoed dat we het in onze contreien “te goed” hebben om ons nog druk te maken over allerlei “randzaken”. Pappen en nathouden is het devies. Lekker achterover hangen in onze luie stoel. Het heilig vuur lijkt te zijn gedoofd. Waar moet nog voor gestreden worden? Ook in de politiek zie ik dat vliegen afvangen vaak de belangrijkste bezigheid schijnt te zijn. Profileren heeft nauwelijks nog een ideologische basis. Waarschijnlijk vervlakken in een welvaartsstaat de ideologische verschillen en moet men het meer hebben van het uitvergroten van ietwat gekunstelde standpunten om het politieke bestaan te rechtvaardigen. Maar ik zuig natuurlijk ook maar wat uit mijn dikke duim!

Dank Nico, dat je mij als mediator typeert, maar ik denk dat ik meer ben dan een bemiddelaar zonder eigen standpunten.
Omdat jouw snelsonneet een felle kritiek is op de 'inhoudsloze' en weinig verrassende observaties van Bregman èn omdat Jan zich hier in zijn gedichten herhaaldelijk met die thema's bezighoudt, wil ik er nog iets aan toevoegen, nl. over ideologieën.
Oude ideologieën zijn hun vermogen tot inspireren kwijtgeraakt; in plaats daarvan zien we - in het algemeen - een publiek debat dat grotendeels niet over grote zaken gaat, maar over kleine, bestuurlijke en technocratische problemen. Tegenwoordig luistert men niet maar schreeuwt langs elkaar heen. Er is een soort leegte – een  holheid – in  de kern van ons publieke debat. Zijn we murw, moedeloos en monddood geslagen? Zijn wij ten prooi gevallen aan een algehele lethargie, waardoor we niet verder komen dan het papegaaiencircuit? Een algehele apathie onder jongeren, verslaafd aan en overgeleverd aan de enkelingen die zich opwerpen als influencers met tienduizenden tot zelfs miljoenen volgers? Volgelingen die wij voor de val van de Muur nog "volgelingen" noemden? Mensen willen toch immers dat de politiek en het debat over grote dingen gaat... en toch zijn we de gewoonte en het vermogen kwijt geraakt om deel te nemen aan het publieke debat over grote zaken – en vooral over zaken die te maken hebben met waarden: rechtvaardigheid, het algemeen belang, en wat het betekent om een burger te zijn. Juist ook als het gaat om fundamentele waarden die verbonden zijn met deugd en deugdzaamheid.

Mooi dat je de rol van mediator op je wilt nemen. Ik voelde ook wel dat we op verschillende golflengtes zaten en dat dat wederzijds begrip behoorlijk in de weg kan staan.
Als Jan in zijn laatste reactie zegt “er zijn meer mensen die niet moorden dan wel” dan klopt dat natuurlijk maar het koppelen aan “deugen” is voor mij nietszeggend. Als er meer mensen zouden zijn die moorden dan mensen die niet moorden zou er snel maar 1 man of vrouw op deze planeet over zijn. De samenleving als geheel is daar dus niet mee gediend en staat los van deugen of niet deugen m.i.

Een voorbeeldje: Meneer Poetin valt Oekraïne binnen en we vinden hem “allemaal” een onmens. Hij deugt dus niet. Maar het is niet alleen Poetin uiteraard die dit bewerkstelligt. Honderdduizenden of wellicht miljoenen volgen hem op zijn pad. Er zijn mensen die trekkers overhalen en bommen gooien. Er zijn mensen die de grote leider blind volgen. Waarom? Omdat het hemd nader is dan de rok. Heb je een grote bek tegen Poetin dan loop je de kans om een kopje kleiner te worden gemaakt of in een strafkamp terecht te komen. Deugen al deze mensen dan wel of niet? Deugden alle miljoenen Duitsers wel of niet die Hitler een toffe peer vonden en die ook dachten dat een wereld zonder corrupte Joden een beter wereld zou zijn. Ook hier was het hemd vaak nader dan de rok. Als je het in je eigen kleine kring het redelijk goed kunt hebben ligt het deugdgevoel al snel op mestvaalt. Als represailles voor je verzet meer kosten dan baten opleveren dan ligt het deugdgevoel al snel op de mestvaalt.
Pas als de wal het schip keert en er een redelijke kans bestaat dat de grote leider van zijn voetstuk zal vallen komt het deugdgevoel weer tot leven. Dictatorschap eindigt vaak in revolutie niet omdat we deugen maar omdat we onze overlevingskansen en ons levensgenot hoger inschatten in de verwachte nieuwe situatie.
Het boek van Bregman voegt m.i. dan ook niets toe. Hij wordt een werelddenker genoemd. Hij krijgt prijzen bij de vleet. Wellicht ligt hetzelfde volgzame karakter, zoals boven beschreven, van de meeste mensen hieraan ten grondslag. Hoe meer mensen roepen dat het een fantastisch boek is hoe “makkelijker” het wordt mee te gaan in de vaart der volkeren. Zo zijn we allemaal deugmensen, nou ja totdat ons persoonlijke leventje weer bedreigd gaat worden.

In mijn eerste reactie heb ik me eerder laten leiden door het distichon en het commentaar van Nico. Inhoudelijk sluit ik me evenwel aan bij zijn laatste redenering, ook al denk ik dat "zich plooien" een al te badinerenden voorstelling van zaken is, gezien de ontwikkelingen op cybersecuritygebied en onachterhaalbare algoritmen, waardoor we eerder overgeleverd zijn aan een onzichtbare big brother (opvallend: mijn toetsenbord zegt 'big browser'!)...

Hoeveel moordenaars zijn er en hoeveel niet-moordenaars.
Ik ben maar een eenvoudig mens, maar ik denk dat er meer mensen niet moordnen dan wel, Ergo: meer mensen deugen op dit punt. Q.E.D.

Wat mij opvalt is dat hier twee standpunten door elkaar lopen. Voor de lezer die deze wil volgen misschien wel leerzaam en vermakelijk, maar tegelijkertijd ook verwarrend.
De vraag is in hoeverre mensen in het algemeen deugen, dwz geneigd zijn tot het goede, zowel in hun denken als in hun streven en handelen (zie het begrip deugd bij Plato).
Bij Nico tref ik een inductieve redenering aan (die van het algemene uitgaat) en bij Jan een deductieve (van het bijzondere uitgaand).
En laten we niet vergeten dat dat streven (of breder: maatschappelijke handelingsperspectieven) uiteindelijk is uitgemond in wat wij verstaan onder ideologie!
Dat mis ik hier, afgezien van de negatieve mechanismen en handelingsmotieven als opportunisme en overlevingsdrang.
Bovendien worden handelingen verward met emoties (Nico), maar die hebben op zich niets te maken met wat deugd of deugdzaamheid is. Een mens wordt niet op zijn emoties afgerekend maar op zijn daden, zijn handelingen.

Als beide kemphanen willen volharden in hun eigen benaderingen, prima, maar niet verhelderend voor de discussie. We komen niet veel verder wanneer argumenten langs verschillende lijnen worden opgevoerd, door twee partijen die elkaar bestrijden met verschillende banieren.

Je mag het hartgrondig met mij oneens zijn. Dat is prima. Maar jouw betoog is precies een voorbeeld van wat ik bedoel. Het is jouw deugen. Jij vindt dat dit of dat wel deugt en iets anders niet en zegt vervolgens Q.E.D. Je bewijsvoering kan ik niet volgen. Bregman doet trouwens vaak hetzelfde. Voorbeelden (hap snap) uit de geschiedenis opvoeren waarom de mens wel zou deugen zonder daarbij goede wetenschappelijke onderbouwing te leveren.
Mijn redenatie leidt niet tot een volstrekt bandeloze, van haat en geweld, vervulde waanzinnige samenleving zoals je zegt. In mijn optiek plooit een samenleving zich naar een constructie waarbij het voortbestaan van die samenleving redelijk gegarandeerd is. Het handelen binnen die constructie kunnen we dan deugen of niet deugen noemen maar dit is niets anders dan het evenwicht te bewaren zodat de samenleving als geheel niet zal ontsporen.

Nog een bijdrage over deugen (ethisch handelen):

gedichtje

Spinoza

hoewel complex, het zijn is één,
heb jij ons doen begrijpen;
toch is er nu nog menigeen
wiens brein maar niet wil rijpen

briljant is slechts een pover woord
als beeldspraak voor jouw denken;
ze hadden je wat graag vermoord
al bleef het dan bij krenken

nu word je overal (h)erkend
als grootste van de denkers
de wetenschap heeft jou (h)erkend;
vergeten zijn de krenkers

jouw ‘Ethica’ is wel een kluif
maar intellectueel een fuif

*

Benedictus de Spinoza (1632-1677) was een van de grootste denkers ooit. In zijn opus magnum, "Ethica" (vrij vertaald "deugdleer"), ontvouwde hij een wereld- en mensbeeld dat vrij is van wanen en (bij)geloof [die zijn immers “fake news”, om een moderne term te gebruiken], waarin voor een 'schepper' DUS geen plaats meer is: de wereld, het zijn, is oneindig, eeuwig en eindeloos en ongeschapen.
Dat betekent echter dat de mens zélf verantwoordelijk is voor goed en kwaad.

Spinoza werd - mede uit angst vóór en onder zware druk ván het christelijke establishment en fanatieke dominees - in de ban gedaan door zijn mede-joden.
Hij werd bespot, beledigd, bedreigd... maar zijn werk heeft al die rare kwasten en banaliteiten overleefd en de vruchten van zijn denken verlichten nog altijd de leergierige mens.

Als je wilt begrijpen wat "deugen" is, lees dan óók Spinoza...

Ik ben het hartgrondig met je oneens, Nico.

Als we jouw redenatie zouden (op)volgen, zou de samenleving een volstrekt bandeloze, van haat en geweld, vervulde waanzinnige samenleving zijn.
Ethiek - én de geschiedenis - leren ons dat zonder ethiek ("deugen") geen samenleving kan bestaan.
Onze oerdriften worden beteugeld door ethiek ("proberen te deugen").
Voorbeeld: als iemand een ander doodslaat omdat hij/zij iets verkeerd zei, deugt die persoon in die situatie niet. Iemand echter die een gesprek aangaat of probeert aan te gaan, deugt in die situatie wel.
Deugen is dus niet statisch en eens en voor altijd gegeven, maar een onophoudelijk proces, een voortdurend trachten zó te leven en handelen, dat men de ander zo min mogelijke schade toebrengt. Dat vergt heel veel van een mens. En dat kan inderdaad niet iedereen opbrengen... Maar de meeste mensen wél. Ga maar na: hoeveel moordenaars zijn er in ons land en hoeveel niet-moordenaars. Hoeveel baudetisten en neonazi's zijn er en hoeveel anderen. Hoeveel inbrekers en hoeveel niet-inbrekers. Hoeveel boekverbranders en censuurgekken en hoeveel dichters, schrijvers en lezers.

Ergo: de meeste mensen deugen. Q.E.D. (Quod erat demonstrandum: hetgeen bewezen diende te worden).

Dat de meeste mensen deugen of niet deugen zijn m.i. inhoudsloze opmerkingen Jan. Hoe definieer je trouwens wat “deugen” is. Een puur menselijke emotie waarbij de interpretaties bijkans eindeloos zijn. Dat doet Bregman dan maar ook niet omdat hij ook wel weet dat dat een zinloze exercitie is waarbij de discussie al snel zal verzanden in een “welles of nietes” spelletje. Het hangt er maar vanaf binnen welk kader of kamp je je bevindt of je iets vindt deugen of niet. Bregmans wel of niet deugen maakt de wereld er niet beter of slechter op. De mensen gaan er zich niet anders door gedragen. Opportunisme en overlevingsdrang zijn twee belangrijke drijfveren die het handelen van mensen bepalen. Op de praktische uitwerking van ons handelen kan men het etiket “deugen” of “niet deugen” plakken maar het blijft een nietszeggende bezigheid. Maar wellicht is een groot deel van de mensheid gecharmeerd van het idee dat ze toch wel deugen. Als je het vaak herhaalt ga je het vanzelf geloven.

Heb uit betrouwbare bron (Pravda) vernomen dat onze mystery guest Piet niemand minder is dan baudet.
Volgens diezelfde welingelichte kringen heeft hij migratie naar Rusland overwogen om daar - ik citeer - zijn debiele, antisemitische en racistische wartaal uit te kunnen slaan...

Heb je het boek waarop je doelt, gelezen en vooral: góéd gelezen?
Het ligt toch echt genuanceerder dan je nu doet vóórkomen.
Zeker, als je bijv. naar de Russische barbaarse aanval op, en massamoorden in, Oekraïne kijkt, zou je denken dat je conclusie klopt. Maar kijk je ook naar de wereldwijde solidariteit, het medeleven, de massale steun voor het Oekraïense volk, dan moet je toch toegeven dat er meer mensen deugen dan er oorlogsmisdadigers (zoals bijv. poetin) zijn, (poetin, die bovendien slechts kan [mis]doen wat-ie [mis]doet door het Russische volk te onderdrukken, te terroriseren en dom te houden.)

En meneer Piet, wat bedoel je met "dit prul"? Graag tekst en uitleg, want op dit soort onbenul-ligheden zitten we hier nou ook weer niet te wachten. Doe iets zinnigs, schrijf iets inhoudelijks, hou je anders gedeisd!...

Flauwe kul, weg met dit prul!

Wat heeft het hominiden mogen baten
Dat soorten zich ontwikkelden qua ras
Het oerwoud dat van inboorlingen was
Daar zitten nu hoofdzakelijk primaten

Neanderthalers, homo sapiens:
De tot zijn ondergang gedoemde mens